Сумын ИТХ-ын 2014 оны 04 сарын   09-ны өдрийн

                                                                                         VII-р хурал дааны  7/01  тоот тогтоолын 1  хавсралт

 

СУМЫН  ИТХ-ЫН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ЁС ЗYЙН ДYРЭМ

 

1дүгээр зүйл. Төлөөлөгчийн ёс зүйн дүрмийн зорилго

1.1.ИТХ-ын төлөөлөгчдийн хувийн болон албан үүргээ хэрэгжүүлэх явцдаа ёс зүйн хэм хэмжээг сахин мөрдөж, нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын манлайллыг хуулийн хүрээнд хангах нөхцөл бүрдүүлэх, хувийн ашиг сонирхлын зөрчлөөс сэргийлэх, иргэд, олон нийтийн итгэлцлийг биелүүлэн, хууль ёсны эрх ашгийг нь төлөөлөн хамгаалж ажиллахад энэ дүрмийн зорилго оршино.

2 дугаар зүйл. Төлөөлөгчийн ёс зүйн дүрмийн эрх зүйн үндэс

2.1.  Сумын  төлөөлөгч /цаашид “төлөөлөгч” гэх/ нь үйл ажиллагаандаа энэ дүрмээр тогтоосон ёс зүйн хэм хэмжээг баримтлахын зэрэгцээ Монгол Улсын Үндсэн хууль, Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай, Аймаг, сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын сонгуулийн тухай, Төрийн албаны тухай хууль, Авилгын эсрэг хууль, нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хууль, холбогдох бусад хууль тогтоомжуудын хэм хэмжээ, зарчим нь энэхүү дүрмийн эрх зүйн үндэс болно.

3 дугаар зүйл. Төлөөлөгчийн үүргээ хэрэгжүүлэхэд тавигдах ёс зүйн шаардлага

3.1. Тухайн нутаг дэвсгэр дээр байнга оршин сууж иргэдийн эрх, ашгийг төлөөлөх үүргээ биелүүлэх

3.2. Төлөөлөгч хуульд заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ бусдад хүндэтгэлтэй хандан, сумын НӨУБ-ын нэр хүндийг хамгаалж, сонгогчдын итгэлийг алдагдуулахгүй байх.
3.3.  Хурлын хуралдааны үед төлөөлөгчдийн болон иргэд, олон нийтийн санал санаачлага, үзэл бодол, гарч болох шүүмжлэлийг дуустал хүлээцтэй сонсож үнэн зөв зохих хариу, тайлбар өгч байх.
3.4. Төлөөлөгч нь хуралдааны явцад хурлын байнгын дэгийг сахиж дэгээр хориглосон үйлдэл гаргахгүй  байх.
3.5. Төлөөлөгчийн хуульд заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь хөндлөнгөөс оролцох, нөлөөлөхийг оролдох, саад учруулсан тохиолдолд хууль журмын хүрээнд шийдвэрлүүлж байх.  

4 дугаар зүйл. Төлөөлөгчийн нэр хүнд, ёс зүй

4.1.Төлөөлөгчийн талаарх аливаа нийтлэл, мэдээлэл үндэслэлгүй бол тухайн төлөөлөгч, түүний хууль ёсны эсхүл эрх ашгийг нь хамгаалах үүрэг бүхий төрийн болон төрийн бус байгууллага холбогдох хууль сахиулах байгууллагад хандаж, төлөөлөгчийн нэр төр, алдар хүндээ сэргээлгэх, эдийн бус гэм хорыг хуульд заасан арга, журмаар арилгуулахыг шаардах эрхтэй.

4.2.Төлөөлөгч өөртөө болон бусад этгээдэд хувийн давуу байдал бий болгохын тулд иргэдийн төлөөлөгчдийн  нэр хүндийг ашиглахыг  хориглоно.
4.3. Хурлын хуралдааны үед болон төлөөлөгчийн үүргээ гүйцэтгэн олон нийтийн уулзалт зохион байгуулсан үедээ согтуурсан, мансуурсан байдалтай байхыг хориглоно.
4.4.Төлөөлөгч нь аж ахуйн нэгж, төрийн бус байгууллага, төрийн үйлчилгээний   болон эрдэм шинжилгээний ажил гүйцэтгэхээс бусад хуулиар тогтоосон үүрэгт нь үл хамаарах ажил,албан тушаал хавсран гүйцэтгэхийг хориглоно. 

4.5. Сумын ИТХ-аар хэлэлцэн шийдвэрлээгүй аливаа асуудлын талаар олон нийт, хэвлэл, мэдээллээр түүнчлэн гарах шийдвэрийн тухайд урьдчилан тайлбар хийх, амлалт өгөх, асуудал хэлэлцэх явцын үед бусад төлөөлөгчдийн байр суур, үзэл бодлын талаар нийтэд мэдээлэл хийхийг хориглоно.

5 дугаар зүйл. Иргэд, олон нийттэй харилцах

5.1. Төлөөлөгч иргэдтэй харилцахдаа ялгавартай байдал гаргалгүйгээр тэгш, хүлээцтэй, хүндэтгэлтэй хандаж, асуудлыг шийдвэрлэж чадна гэсэн итгэл үнэмшлийг үйл ажиллагаа, үг яриагаар үлгэрлэх.
5.2. Иргэний гаргасан санал, хүсэлт, өргөдөл, гомдлыг хүлээн авч шийдвэрлүүлэхэд анхаарч зохих хариу өгнө.  
5.3. Иргэд, олон нийттэй харилцах, төлөөлөх эрх, үүргээ хэрэгжүүлэх явцдаа аашилж зандрах, айлган сүрдүүлэх, үзэл бодлоо тулгах зэргээр зүй бус авирлахыг цээрлэх.

5.4.Хурлын үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцох, иргэдтэй байнгын холбоотой байж, санаа бодлыг нь сонсох, шийдвэрт тусгуулах, хурлын шийдвэрийг таниулах, сурталчлж байх.

5.5. Тэргүүлэгчид,  хурлын хороо, түр ажлын хэсэг, хурлын үйл ажиллагаанд хамаарах бүхий л ажилд идэвх санаачилгатайгаар оролцох

6 дугаар зүйл. Хувийн ашиг сонирхлын зөрчлөөс сэргийлэх

6.1.Хувийн ашиг сонирхлын мэдүүлэг, хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ тогтоосон хугацаанд үнэн зөв гаргаж байх.

6.2.Төлөөлөгч өөрийн болон гэр бүлийнхээ орлого, зарлагад гарсан их хэмжээний өөрчлөлтий хуульд заасан хугацаанд зохих журмын дагуу эрх бүхий байгууллагад  үнэн зөв мэдүүлж байх.

Тайлбар: Их хэмжээний өөрчлөлт гэдэг нь 6 сарын үндсэн цалинтай нь тэнцүү буюу түүнээс дээш орлого, зарлагын хэмжээг ойлгоно. Хэрэв төлөөлөгч тодорхой ажил эрхэлдэггүй бол түүний орлогыг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээтэй уялдуулж тооцно.

6.3.Төлөөлөгч хурлын болон тэргүүлэгчдийн хуралдаан бусад шийдвэр гаргах ажиллгаанд оролцохдоо ашиг сонирхолын зөрчил үүсэхээр бол энэ тухай мэдэгдэж байх.

 

7 дугаар зүйл. Хариуцлага тооцох

7.1. Холбогдох хууль болон энэ дүрмээр тогтоосон хэм хэмжээг зөрчсөн, түүнчлэн иргэдийн эрх ашгийг төлөөлөн хамгаалах үүрэгт ажлаа зориуд биелүүлээгүй эсхүл хайнга хандсан үйлдэл, эс үйлдэхүйг ёс зүйн зөрчил хэмээн үзэж холбогдох хууль журманд нийцүүлэн хариуцлага тооцуулах санал гаргана..

Тайлбар: төлөөлөгч Монгол Улсын Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хууль, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн  орон нутгийн сонгуулийн тухай хуульд заасан эрх үүргээ зориуд эсхүл байнга биелүүлж гүйцэтгэхгүй байхыг эс үйлдэхүй, эрх мэдлээ урвуулах буюу хэтрүүлэн хууль бус шийдвэр гаргах, хурлын үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцох, иргэдтэй байнгын холбоотой байж санаа бодлын сонсох, шийдвэрт тусгуулах, тогтоол шийдвэрийг сурталчлах үүргээсээ санаатайгаар зайлсхийсэн, төлөөлөгчийн нэр хүндийг ёс зүйд харш үйлдэл хийсэнийг үйлдэл гэж ойлгоно.

Наранбулаг ИТХ-ын 2013 оны 12-р сарын                                                                                                                          15-ны      6    хуралдааны      6/1      тоот                                                                                                                                    тогтоолын          1.-р хавсралтаар батлав.

Наранбулаг ИТХ-ын хуралдааны байнгын дэг

Нэг. Ерөнхий зүйл

1-1 Наранбулаг сумын  ИТХ-ын хуралдааныг нээх, асуудал хэлэлцэх, санал хураах, шийдвэр гаргах, хаахтай холбогдсон  харилцааг энэхүү  дэгээр зохицуулна.

 1-2 Сумын  ИТХ-ын  хуралдааныг төлөвлөгдсөн бол ээлжит, цаг үеийн  шаардлагаар товлон зарлагдсан  бол  ээлжит бус хуралдаан гэж нэрлэж, хийсэн цаг хугацааны дарааллаар нь дугаарлана.

1-3   Хуралдааныг байнгын дэгээр, шаардлагатай үед тухайн хуралдааны дэгийг  тодотгосон дотоод журмаар зохион байгуулна.  

1-4 Хурлаас байгуулсан  хурлын хороод, түр хороод, ажлын хэсэг, намын бүлэг зэрэг хурлын бүтэц, зохион байгуулалтын нэгжүүд нь хуралдааны үеэр энэхүү дэгийн хүрээнд ажиллана.

1-5 Байнгын дэгийг дараагийн сонгуулийн анхдугаар хуралдаанаас байнгын дэгээ шинэчлэн  батлах хүртэл мөрдөнө. Шаардлагатай  бол  8  төлөөлөгчдийн  санаачлагаар  дэгд нэмэлт өөрчлөлт оруулах асуудлыг хэлэлцэж болно.

 1-6  Энэхүү байнгын дэг нь  батлагдсан өдрөөс эхлэн  хүчин төгөлдөр болох ба  багуудын ИНХ-ын  байнгын  дэгийн нийтлэг үндэслэл болно.

                                    Хоёр.  Хуралдааныг  эхлүүлэх

   2-1 Төлөөлөгчид  хуралдааны танхимд орж ирээд Хурлын ажлын албаны ажилтанд хуралдааны ирцэд  бүртгүүлнэ.

   2-2 Хуралдааны эхэнд төлөөлөгчийн ирц хүчин төгөлдөр эсэхийг шалгаж, мэдээллээд  Хурлын  дарга  хуралдааныг нээнэ. Хуралдааныг нээсний дараа “Төрийн  дуулал”-ыг  эгшиглүүлж  төлөөлөгчид  суудлаасаа босож  дагаж  дуулна.

   2-3  Төлөөлөгч өвчтэй байсан,  өвчтэй  хүн асарсан, гадаад, дотоод  томилолтоор явсан,  бусад албан ёсны   арга хэмжээ давхацсан  бол  хүндэтгэн үзэх шалтгаантай  гэж үзэх бөгөөд  хуралдаанд оролцох  боломжгүйд  хүрвэл  энэ  тухайгаа  Хурлын  даргад урьдчилан  мэдэгдэж  чөлөө авна.  Чөлөө аваагүй  тохиолдолд  хуралдааныг  тасалсанд тооцно.Хүндэтгэн үзэхээс бусад шалтгаанаар Хурлын төлөөлөгч хуралдаанд оролцохгүй байх буюу чөлөө аваагүй, хуралдааныг орхиж гарахыг хориглох бөгөөд дээрх тохиолдолыг санал хураалтанд эсрэг санал өгсөнд тооцно.

   2-4 Анхдугаар хуралдааныг  хамгийн ахмад төлөөлөгч Хурлын дарга  сонгогдтол удирдана.Анхдугаар хуралдаанаар Сумын ИТХ-ын ээлжит сонгуулийн дүнгийн тухай  сонгуулийн хорооны дарга мэдээлэл хийнэ. Мэдээлэлтэй холбогдуулан  төлөөлөгчид, асуулт асууж, хариулт авна. Асуулт хариулт дууссаны дараа төлөөлөгчдийн бүрэн эрхийг зөвшөөрүүлэх тогтоолын төслийг танилцуулж, батлуулснаар шинэ Хурлын бүрэн эрх хэрэгжиж  эхэлнэ.   

   2-5  Сумын  ИТХ-ын ээлжит сонгуулийн дүнгээр Хуралд хамгийн олон суудал авсан нам,  эвсэл Хурлын даргад эхэлж нэр дэвшүүлнэ. Хурлын төлөөлөгчид Хурлын даргад өөрийн болон бусад  төлөөлөгчийн  нэрийг  дэвшүүлж  болно.  

    2-6  Хурлын даргад  нэг хүний нэр дэвшсэн бол  илээр,  хоёр ба  түүнээс дээш хүний нэр дэвшсэн бол    нууц санал хураалт  явуулж  төлөөлөгчдийн  50-иас дээш хувийн /ердийн олонх/ санал  авсан төлөөлөгчийг Хурлын даргад сонгогдсонд тооцно.  Нэр дэвшигчдийн  аль нь ч  ердийн олонхийн санал аваагүй бол хамгийн олон санал авсан хоёр төлөөлөгчийг  хоёр дахь санал хураалтанд оруулах бөгөөд тэдгээрийн хэн нь ч ердийн олонхийн санал аваагүй  бол  Хурлын  даргад  дахин нэр дэвшүүлнэ.   

   2-7  Хурлын  төлөөлөгчид  санал хураалтанд оролцохдоо  зөвхөн нэг хүний  төлөө санал өгөх  бөгөөд нэр дэвшигч  өөрөө  санал  хураалтанд оролцох эрхтэй.

   2-8 Анхдугаар  хуралдаанаас  Хурлын даргыг  оролцуулан 7 хүний  бүрэлдэхүүнтэйгээр Тэргүүлэгчдийг сонгоно. Тэргүүлэгчдийн  тоог  намын  авсан суудлын  тоонд  харьцуулан тогтоож эхлээд намын  бүлгүүд  нэр дэвшүүлнэ. Төлөөлөгчид Хурлын тэргүүлэгчидэд өөрийн болон бусад  төлөөлөгчийн  нэрийг  дэвшүүлж  болно.

   2-9  Намын харьяалалгүй төлөөлөгч  хүсэлт гарган  аль нэг намын бүлэг, эвсэлд харьяалагдаж  болно.

   2-10 Хуралд  5-аас доошгүй  төлөөлөгч сонгогдсон бол  намын бүлэг байгуулсан тухай шийдвэр, бүлгийн гишүүдийн нэрсийн жагсаалтыг Хурлын даргад бичгээр өргөн мэдүүлнэ. Хурлын дарга  нам, эвслийн бүлэг байгуулах тухай шийдвэр, түүний  бүрэлдэхүүнд орсон  гишүүдийн нэрсийг  хуралдаанд  уншин танилцуулна. 

     2-11 Төлөөлөгчид 1-3 хурлын Хороонд ажиллах саналаа нам, эвслийн бүлэгт, бүлэгт харьяалагдаагүй  төлөөлөгчид Хурлын даргад ирүүлнэ. Нам, эвслийн бүлэг нь  Хурлын хорооны тоо, олонх , цөөнхийн харьцаа, мэргэжил, туршлагыг харгалзан  төлөөлөгчдийг  Хурлын хороодод  хуваарилах саналаа  Хурлын даргад ирүүлнэ. Хурлын дарга саналыг нэгтгэн хуралдаанд  танилцуулна. Ийнхүү   мэдүүлснээр  бүлэг, эрх үүргээ хэрэгжүүлнэ.

      2-12  Хуралдаанаар хэлэлцэж  хорооны бүрэлдэхүүнийг тогтоолоор батална. Тэргүүлэгч нь хорооны даргаар ажиллахгүй  бөгөөд Хороо  хуралдаж даргаа  сонгоно. 

                                             Гурав.  Хуралдааныг даргалах

3-1  Хуралдаан даргалагч нь дэг, дотоод журам, хэлэлцэх асуудлын төлөвлөгөө, хуралдаан удирдах дарааллын дагуу хуралдааныг удирдана.

  3-2 Хуралдааныг  Хурлын  дарга  удирдан явуулна.  Хурлын даргын эзгүйд даргын  санал болгосон  Тэргүүлэгч,  эсвэл  төлөөлөгчид  санал гаргаж  ердийн  олонхийн саналаар  сонгогдсон   төлөөлөгч  хуралдааныг  даргална.

3-3   Хуралдаан даргалагч нь  хуралдаанаар  хэлэлцэх  асуудлын төлөвлөгөө,  дотоод журмыг танилцуулан  батлуулах, хэлэлцэх асуудлыг танилцуулах, бусад мэдээлэл, Хурлын хороод, намын бүлгийн санал дүгнэлтийг сонсгох, бүртгүүлсэн дарааллын дагуу  төлөөлөгчид  болон хуралдаанд оролцогчдод асуух, үг хэлэх, санал шүүмжлэл гаргах зөвшөөрөл олгох,  асуулт, асуулга тавиулж хариу өгүүлэх,  намын бүлэгт завсарлага авах зөвшөөрөл олгох, ирц  хүрэлцэхүйц  байвал  хүндэтгэх шалтгаантай төлөөлөгчдөд чөлөө олгох, хуралдаанд үйлчлэх ажлын хэсэг, комиссууд байгуулах, зөрүүтэй саналуудыг томьёолон санал хураалт явуулж дүнг мэдээлэх,  гарах шийдвэрийг эцсийн найруулгаар сонсгож батлуулах, хуралдааны хөтөлбөр,  цаг хугацааны хэрэгжилтэнд  хяналт  тавьж, хуралдааны үр дүнг нэгтгэн дүгнэж  хаах ажлыг удирдана.

                                                 Дөрөв.  Хуралдааны   дотоод  журам

     4-1 Хуралдаанд хэлэлцэх асуудлын тоо, ач холбогдол, үргэлжлэх хугацаа зэрэг онцлог байдлаас хамааран энэхүү дэгийг тодотгож, тэрхүү онцлог байдлыг тусгасан дотоод журмыг батлаж тухайн хуралдаанд мөрдөж болно.

     4-2  Өглөөний хуралдааныг 9.00-12.30 цаг, өдрийн хуралдааныг 13.30-17.00 цагт, 2 цаг тутамд 15 минутын бага, 4 цаг тутамд 1 цагийн  их завсарлагатайгаар явуулна. Шаардлагатай бол хуралдааны цагийг сунгаж оройн хуралдаан хийж болно. Оройн хуралдаан 4 цагаас илүүгүй хугацаагаар үргэлжилнэ.

     4-3   Хэлэлцэж байгаа нэг асуудлаар төлөөлөгчид 2 удаа, урилгаар оролцогчид 1 удаа  асуулт асууж, үг хэлнэ. Төлөөлөгч эхний удаад 5, дараагийн удаад 3 минутанд, урилгаар оролцогч 3 минутанд үгээ багтаана. Үг хэлж, санал шүүмжлэл гаргагчид нэр, албан тушаалаа танилцуулж утга санааг давхардуулахгүй, товч тодорхой, тэмдэглэл хөтлөгчид дуулдахуйцаар хэлнэ. Энэ шаардлага  зөрчигдвөл тухай  бүрийд нь шаардаж сахиулна.

    4-4  Үг хэлэх, асуулт, асуулга тавихдаа тэмдэглэл хөтлөгчид бүртгүүлэн  дараалалд орж , хуралдаан даргалагч  зөвшөөрөл өгсний дараа  цагтаа багтаан үг хэлж,  асуулт, асуулгыг  тавьна. 

    4-5  Амаар болон бичгээр тавьсан асуулт, асуулгад хариу авах хугацааг заагаагүй бол  тухайн хуралдааны үеэр хариу өгүүлнэ. Харин шалгаж тодруулах, судлаж үзэх, мэдээлэл авахад хугацаа шаардлагатай бол дараагийн хуралдаан дээр, эсвэл бусад хэлбэрээр хэзээ хариу өгөхөө мэдээлж хуралдааны тэмдэглэлд тусгуулна. Бичгээр тавьсан асуулт, асуулгыг уншиж сонсгоно. Ижил утгатай асуулт, асуулгыг нэгтгэн хариу өгч болно. Нэг асуудлаар давхардуулж асуулт, асуулга тавихгүй .

    4-6 Үг хэлэхдээ бусдын нэр төрийг гутаах, гүтгэх, доромжлох, маргаан өрнүүлж хуралдаан үймүүлэх, бүдүүлэг үг хэллэг хэрэглэх, хэлэлцэж  байгаа асуудлаас өөр зүйл ярих, зөвшөөрөл өгөөгүй байхад үг хэлэх буюу асуулт, асуулга тавих, зэрэгцэн ярих, яриаг нь таслах, өмнөөс нь үг хэлэх, өөрийн саналыг дэмжүүлэх буюу  бусдын  саналыг үгүйсгэх зорилгоор  шахалт үзүүлэх, гар утсаар ярихыг хориглоно. Хуралдааны дундуур түр гарах зөвшөөрөл авна.

     4-7    Хуралдаан даргалагчаас хуралдааны дэг, дотоод журмыг зөрчигчдөд  сануулах, хуралдааны тэмдэглэлд тэмдэглүүлэх, хуралдааны танхимаас гаргах хүртэл арга хэмжээ авна.  

     4-8 Асуулт хариулт, санал шүүмжлэлийг төлөөлөгчдийн олонхийн саналаар тасална.  

    4-9  Хэлэлцэж буй нэг асуудлаар хуралдаанаас төлөөлөгчид  намын болон лобби бүлэг, бусад зохион байгуулалтын бүтцээрээ нэг удаа 30 минутын завсарлага авч болно. Бүлгийн ахлагч завсарлага авах шалтгаан, хугацааг тодорхой хэлж, энэ талаар хуралдааны тэмдэглэлд тусгуулна.  Хэрэв энэ хугацаанд  амжихгүй бол бүлгийн ахлагч, түүний орлогч нь хуралдааны танхимд ирж тухайн бүлгийн саналыг албан ёсоор танилцуулна. Хуралдааны дарга асуудлыг нягталж үзээд нэг удаа 20 минут хүртэл хугацааг сунгуулж болно. Энэхүү хугацаа дууссаны дараа бүлэг дахин завсарлага  авахыг  хориглоно. Хуралдааны дарга шаардаж хуралдаанд оролцуулна. Хугацаа дуусмагц хуралдааны танхимд орж ирээгүй бол төлөөлөгчдийн олонхи байгаа тохиолдолд хуралдааныг үргэлжлүүлэн явуулж  гаргасан шийдвэрийг  хүчин төгөлдөр гэж  үзнэ.

4-10  Хуралдааныг нээлттэй явуулах бөгөөд шаардлагатай бол төлөөлөгчдийн олонхийн саналаар хаалттай хуралдаан хийж болно.

4-11  Нээлттэй хуралдаанд  тухайн хэлэлцэж байгаа асуудлыг  боловсруулахад оролцсон  байгууллагын дарга,  холбогдох мэргэжилтэнүүд,  хэвлэл мэдээллийн  байгууллагын ажилтан  оролцоно. Иргэдийн төлөөллийг оролцуулж болох бөгөөд тэдний нэрсийг ИТХ-ын ажлын алба хуралдаан болохоос 2 өдрийн өмнө удьдчилан авна. Нээлттэй хуралдааны  явцыг  бичгээр болон дуу, дүрс бичлэг, мэдээллийн бусад  техник хэрэгсэл ашиглан  тэмдэглэж  хадгална.

  4-12   Хаалттай  хуралдаанд сумын   Засаг дарга,тухайн асуудлыг хариуцсан   байгууллагын дарга, сумын  ИТХ-ын  нарийн бичгийн дарга, асуудлыг боловсруулахад  оролцсон   ажлын хэсгийн  бүрэлдэхүүнийг   оролцуулна. 

 4-13   Шаардлагатай  бол 4-12–д зааснаас  бусад хүмүүсийг   хуралдаанд  оролцуулж болох бөгөөд тэднээс хэлэлцсэн асуудлын  нууц задруулахгүй  гэсэн  баталгааг  урьдчилан  гаргуулна . Хаалттай хуралдаанд  дуу, дүрс  бичлэг  хийх, гар утас авч орох, утсаар ярихыг  хориглоно. Зөвхөн нууцын дэвтэрт тэмдэглэл хийж,   шүүхийн шийдвэрийн дагуу нийтэд мэдээлнэ. 

   4-14     Хуралдаанаар хэлэлцэж эцэслэн шийдвэрлээгүй асуудлаар мэдээлэл өгөх сурталчилгаа хийхийг хориглоно.    

                                                         Тав.  Асуудлыг хэлэлцэх, шийдвэрлэх 

  5-1 Хэлэлцэх асуудлын төлөвлөгөөний дагуу нэг асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэсний эцэст дараагийн асуудалд шилжинэ. Тухайн асуудлаар нэмэлт мэдээлэл авах, боловсруулалт хийх,  бусад шалтгаанаар үргэлжлүүлэн хэлэлцэх бололцоогүй гэж үзвэл  уг асуудлыг нээлттэй орхиж хойшлуулан дараагийн асуудлыг хэлэлцэж, хоорондоо уялдаа холбоо бүхий асуудлуудын танилцуулга, хэлэлцүүлгийг хамтруулан явуулж болно.

   5-2 Хуралдаанд асуудал оруулагч нь үндсэн илтгэл, хавсралт мэдээлэл, шийдвэрийн  төслийг  Тэргүүлэгчдээс тогтоож өгсөн хугацаанд багтааж дэлгэц дээр техник хэрэгсэл ашиглан аль болох ойлгомжтой,  хүртээмжтэй шуурхай байдлаар танилцуулна.  

   5-3 Төлөөлөгчид хэлэлцэх асуудалтай урьдчилан сайтар танилцсан, дахин танилцуулга хийх шаардлагагүй гэж үзвэл тухайн асуудлаар  хэлэлцүүлгийг шууд явуулж болно.

 5-4 Тэмдэглэл хөтөлөгчид болон хурлын ажлын албанд бүртгүүлсэн дарааллын дагуу хуралдаан даргалагч  зөвшөөрөл олгосон үед асуулт асууж, хариулт  авна.

  5-5 Асуулт, хариулт дууссаны  дараа  хэлэлцэж  буй асуудлаар холбогдох хороодын  санал, дүгнэлт,  намын бүлгийн, иргэд байгууллагын санал, хэлэлцүүлгийн дүнгийн талаарх мэдээлэлийг  танилцуулна.

   5-6 Төлөөлөгчид  бүртгүүлсэн дарааллын дагуу, хуралдаан даргалагч  зөвшөөрөл олгосон үед санал гаргана. Төлөөлөгчдийн саналыг хурлын ажлын алба диктофоноор бичиж,  тэмдэглэлтэйгээ тулгаж,  өөрсдөөр нь хянуулан гарын үсэг зуруулж бичиг хэрэгт өгнө.

    5-7 Хуралдаанаас гарах шийдвэртэй холбоотойгоор тухайн санхүүгийн жилийн сумын төсвийн зарлагын хэмжээнд өөрчлөлт орохоор бол энэ тухай Засаг даргын саналыг заавал сонсож шийдвэрээ гаргана.

      5-8   Хэлэлцсэн асуудлаар хуралдаанаас гаргах шийдвэрийн төслийг уншиж сонсгож, ажлын хороод дээр болон хуралдааны үед зөрүүтэй санал гаргасан төлөөлөгчдийн саналыг сонсож горимын  санал хураалт явуулж, цөөнхийн тайлбарыг сонсож эцсийн санал хураалт явуулж ердийн олонхийн саналаар асуудлыг шийдвэрлэнэ.Тогтоол нь ердийн олонхийн саналаар батлагдаж хүчин төгөлдөр болно.

     5-9  Хуралдаан  даргалагч баталсан   шийдвэрүүдийн   нэр, заалт, хавсралтууд, тогтоолыг  баталсан дүн, татгалзсан төлөөлөгчдийг нэрсээр нь дахин танилцуулж тэмдэглэлд тусгуулна.

      5-10  Хуралдааны тэмдэглэлээр хэлэлцсэн асуудалтай холбогдолтой байгууллага, албан тушаалтанд биелэлтийг гаргаж ирүүлэх хугацааг заасан үүрэг өгч болно. Тэмдэглэлээр өгсөн үүрэг бусад шийдвэрийн адил хүчинтэй байна.

      5-11 Хурлын шийдвэрт Сумын засаг дарга хориг тавьж болно.

Зургаа.  Санал  хураах  тоолох

     6-1  Хуралдаанаар хэлэлцэж байгаа асуудлыг ил болон нууц санал хураалтаар шийдвэрлэнэ.  Төлөөлөгч  тухайн асуудлаар  санал хураалтанд оролцоно. Санал хураалтын дүнг  тоолж  нууц санал хураалтын дүнг татгалзсан, дэмжсэн хувиар, ил санал хураалтын  дүнг дэмжсэн, татгалзсан төлөөлөгчийн  нэрээр гаргана.

      6-2 Санал хураах хуудас ашиглан нууц санал хураалт явуулах бол төлөөлөгчдөөс бүрдсэн тооллогын комисс байгуулан санал хураалт явуулж, дүнг танилцуулна.

      6-3  Санал хураалт явуулах үед төлөөлөгч санал өгөх эрхээ зөвхөн өөрөө эдлэх бөгөөд энэхүү эрхээ бусдад шилжүүлэх, бусад төлөөлөгчийн өмнөөс санал өгөхийг хориглоно.

      6-4  Төлөөлөгч шийдвэр гаргах асуудлаар өөрийн болон өөртэй  нь хамаарал бүхий этгээдийн  хувийн  ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэж үзвэл санал хураалтад оролцохоос сайн дураар татгалзах бөгөөд энэ тухайгаа хуралдаан даргалагчид урьдчилан мэдэгдэж, ашиг сонирхолын зөрчлийн  мэдэгдлийг бичиж өгнө.  Түүнийг тухайн санал хураалтын ирцээс хасаж  тооцно.

Долоо. Шийдвэрийн төсөл боловсруулах

     7-1   Шаардлагатай бол хуралдааны үед хэлэлцэж  байгаа асуудлаар гарах  шийдвэрийн  төслийн оновчтой болгохын тулд редакцын комиссыг төлөөлөгчдөөс байгуулж, мэргэжлийн хүмүүсийн оролцоотой түр ажлын хэсгийг томилон ажиллуулж болно.

     7-2    Асуулгын хариутай холбогдуулж төлөөлөгчид нэмэлт тодруулга хийж хариу авах шаардлагатай бол хуралдааны шийдвэрээр түр хороо, ажлын хэсэг байгуулж болно

Найм.  Хуралдааны  явцын  тэмдэглэл  хөтлөх

       8-1   Хурлын ажлын алба  завсарлага бүрийн дараа төлөөлөгчдийн  ирцийг бүртгэж,  хуралдаан бүрийн өмнө  зарлах, төлөөлөгчдийг  бүрэн оролцуулах,  хуралдааны явцын дэлгэрэнгүй тэмдэглэл, төлөөлөгчид,  урилгаар оролцогчдын  хэлсэн үг, асуусан асуулт, хариулт, нээлт, хаалтын үг, саналыг бүрэн тэмдэглэж өөрсдөөр нь хянуулж  гарын үсэг зуруулж,  санал хураалтыг  явуулж  хурлын бичиг баримтыг бүрдүүлнэ.

        8-2 Хуралдааны  явцын  тэмдэглэлд хурал  эхэлсэн, завсралсан, дууссан болон асуудлыг хэлэлцэж эхэлсэн , дууссан  он, сар, өдөр, цаг, минут, хэлэлцсэн асуудал, түүнийг танилцуулсан  албан тушаалтан,   хэлэлцэж буй асуудалтай  холбогдуулан Хурлын хороодын гаргасан санал дүгнэлт, төлөөлөгчдийн асуусан асуулт, асуулга, албан тушаалтны өгсөн хариулт, төлөөлөгчдийн гаргасан санал шүүмжлэл, хэлсэн үг, намын болон лобби бүлгийн завсарлага эхэлсэн, дууссан он сар өдөр, цаг минут,  хуралдааныг орхин гарсан төлөөлөгчийн нэр, цаг, минут, орж ирсэн цаг, минут, ашиг сонирхлын зөрчлийн мэдэгдэл бичиж өгсөн төлөөлөгчийн нэр, горимын саналын томьёолол, санал хураалтын дүн /тоо, хувиар/, нэрээр санал хураасан бол татгалзсан, дэмжсэн төлөөлөгчийн нэр, хуралдааны ирц, хуралдаанд ирээгүй төлөөлөгчийн нэр, шалтгаан,  хуралдааны дэг зөрчигдсөн эсэх, төлөөлөгчийн тусгайлан тэмдэглүүлэхээр хэлсэн үг, нээлт, хаалтын үгийг тэмдэглэж  тусгана.

      8-3   Хуралдааны  явцыг дуу, дүрс бичлэг бичиж, хурлын  явцын тэмдэглэл, санал шүүмжлэл, шийдвэрийг  тулган шалгаж, хадгална.   

       8-4 Хаалттай хуралдааны тэмдэглэл, баримт бичгийг архивын нэгж  болгох, тэдгээрийг ашиглах, хадгалах асуудлыг төрийн нууцын хууль тогтоомж, тэдгээрийн дагуу батлагдсан  журам, дүрэм, зааврын дагуу  зохицуулна.

                                               Ес.  Хуралдааныг хаах

      9-1  Хуралдааны  хэлэлцэх асуудлын  төлөвлөгөөний  дагуу  асуудлыг хэлэлцэж, зохих шийдвэрийг гаргаж  дууссан  бол  хуралдаан даргалагч  хуралдааны  үр дүнг нэгтгэн дүгнэж,  хааж  үг хэлнэ.

      9-2  Хуралдааны  төгсгөлд  сумын  сүлд дуу “Наранбулаг“ –г  эгшиглүүлнэ. 

Арав. Хуралдааны  шийдвэрийг  ёсчлох, эмхэтгэж хүргүүлэх

       10-1  Хуралдааны шийдвэрт эцсийн найруулга хийж, хэвлэж,  Хурлын дарга гарын үсэг зурж, тамга тэмдэг дарж дугаар олгосны  дараа ажлын 5 өдөрт багтааж  холбогдох албан тушаалтанд хүргүүлж гарын үсэг зуруулж хүлээлгэн өгнө.

       10-2  Хуралдааны тогтоол, бусад шийдвэрт хүчин төгөлдөр болох хугацааг тусгайлан заагаагүй бол гарсан цагаасаа хүчин төгөлдөр болно.  Хоригийг хүлээн авч хэлэлцээд гаргасан шийдвэрийг Засаг дарга хүлээн авснаас хойш 72 цаг өнгөрсөнөөр хүчин төгөлдөр болно.

       10-3 Хуралдааны шийдвэрийг Хурлын даргын зөвшөөрснөөр хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, бусад хэлбэрээр нийтэд сурталчилж  болно.

       10-4  Хуралдааны материалыг хуралдаан болсноос хойш ажлын 5 өдөрт багтаан эмхэтгэж 1-р хувийг хурлын ажлын албанд хадгалж, 2-р хувийг  Аймгийн хурлын ажлын албанд хүргүүлнэ.

        10-5 Хуралдаанаар хэлэлцсэн асуудлын баримт бичгийн багцад хэлэлцэх асуудлын төлөвлөгөө, төлөөлөгчдийн ирцийн бүртгэл, хуралдаанд урилгаар оролцсон болон байлцсан хүмүүсийн нэр, албан тушаал, хэлэлцсэн асуудлдын танилцуулга, шийдвэрийн төсөл /хувилбарууд/, хавсаргасан судлагаа, тооцоо, лавлагаа, хурлын хороо, ажлын хэсэг, намын бүлгийн санал, дүгнэлт хураалгах томъёоллын төсөл, мэдэгдэл, сонордуулга, төлөөлөгч хуралдааны тэмдэглэлд тусгайлан тэмдэглүүлэхээр бичгээр  гаргасан санал, төлөөлөгчдөд тараасан гарын авлага, материалын бүртгэл зэргийг хавсаргана.

        10-6  Хуралдааны шийдвэр, материалыг холбогдох талуудад хүргэхийг хурлын ажлын алба, хуралдааны шийдвэрийг нийтийн хүртээл болгож тайлбарлан таниулахыг хурлын төлөөлөгчид, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулж үр дүнг тайлагнах ажлыг Засаг дарга, тухайн шийдвэрийг хэрэгжүүлэх үүрэг хүлээсэн талууд хариуцна.

        10-7 Хуралдаан дээр танилцуулагдсан, хэлэлцүүлэгт орсон боловч цөөнх болж шийдвэрт тусгагдаагүй санал шүүмжлэл, дүгнэлтийн талаар хурал, тэргүүлэгчид, төлөөлөгчид, ажлын алба, шийдвэрийг хэрэгжүүлэх үүрэг хүлээсэн талууд хариуцлага хүлээхгүй.

                                                            Сумын  ИТХ-ын 2014  оны  04 -р сарын 09 -ны өдрийн

                                                            VII  хуралдааны 7/02 тоот тогтоолын 1-р хавсралтаар батлав.

 

Сумын  ИТХ-д асуудал санаачлан өргөн мэдүүлэх,

хуралдааны  бэлтгэл хангах  журам

 

Нэг. Хуралд асуудал санаачлан өргөн мэдүүлэх,  танилцуулах

   1.1 Хурлын Тэргүүлэгчид, хороо, төлөөлөгчид, сумын  Засаг дарга асуудал санаачлан Хуралд хэлэлцүүлэхээр өргөн барих эрхтэй. Бусад байгууллага, иргэд сумын Хуралд асуудал хэлэлцүүлэхээр санал дэвшүүлж,  төлөөлөгч,  эрх бүхий этгээдээр дамжуулан өргөн бариулна.

   1.2  Хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлаар асуудал оруулах эрх бүхий хүмүүсээс бичгээр албан ёсны санал авсны дараа хуралдаан болохоос 15-аас доошгүй  хоногийн өмнө Тэргүүлэгчдийн хурлаас хуралдаан хийх газар, хугацааг товлож, хэлэлцэх асуудал, хэн оруулах тухай тогтоол гаргаж

төлөөлөгчид, асуудал оруулагчид мэдээлнэ. Батлагдсан асуудлын нэр, хариуцсан эзнийг өөрчлөх бол асуудал оруулагч саналаа тавьж зохих шийдвэр гаргуулна.

  1.3 Хуралдаанд оруулах үндсэн мэдээлэл нь  илтгэл, хавсралт илтгэл, сонсгол-мэдээлэлийн  хэлбэртэй, холбогдох тооцоо, судалгаа, гарах шийдвэрийн төслийг хавсаргасан байх бөгөөд хугацаа нь 45 минутаас илүүгүй,  

-     Хуралдааны тогтоол,  бусад шийдвэрийн биелэлттэй холбоотой асуудлаар байгууллага, албан тушаалтнаас бэлтгэж хуралдаанд танилцуулж байгаа мэдээлэл нь 15 минутаас илүүгүй,

-       Нэг буюу хэд хэдэн төлөөлөгчид хамтарч эсвэл хороо, түр хороо, ажлын хэсэг, намын бүлгээс хууль тогтоомж, хурлын шийдвэрийн биелэлтийг хангах, иргэдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, нутаг дэвсгэрийн амьдралын тодорхой асуудлыг шийдвэрлэхтэй холбогдсон асуудлаар Засаг дарга, холбогдох байгууллага, албан тушаалтны бодлого, байр суурийг тодруулах, үр дүнг сонсох, тодорхой үйл ажиллагаа явуулахыг шаардаж бичгээр хандсан асуулгын  хариуг 10 минутаас илүүгүй,

 -      Хуралдаанаар хэлэлцэж байгаа асуудлаар мэдээлэл авах, тодруулга хийх зорилгоор асуудал

оруулагч, хурлын шийдвэр хариуцагч нарт хандаж төлөөлөгчдөөс амаар болон бичгээр тавьсан асуултын хариуг 5 минутаас илүүгүй хугацаанд багтааж танилцуулахаар бэлтгэнэ.

 1.4 Эрх бүхий этгээдээс  Тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх асуудлаархи саналаа 7-оос доошгүй хоногийн өмнө албан бичгээр ирүүлж төлөвлөгөөнд тусгуулна.

                              

                                                Хоёр.  Хуралдааны  бэлтгэл  хангах

  2.1  Хуралдааны зардлыг тооцон, бэлтгэл хангах төлөвлөгөө,  хөтөлбөр, ажил үүргийн  хуваарийг  Хурлын дарга батласнаар сумын ИТХ-ын ажлын алба, сумын ЗДТГ, асуудал оруулагчид биелэлтийг хангана. Зардалд хуралдаан явуулах, хороодыг ажиллуулах, бичиг хэрэг, гарын авлага, тараах материал бэлтгэх, урлаг, соёлын арга хэмжээ, төлөөлөгчдийн байр, хоол, цай, техникийн хэрэгсэл, тээвэр унааны үйлчилгээ болон  бусад зардлууд багтана. 

  2.2  Хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлаар хяналт, бусад хөндлөнгийн хяналтын байгууллага, Хурлын хороод асуудлыг судлах, санал дүгнэлт гаргах, шийдвэрийн төсөл бэлтгэх зорилгоор урьдчилан ажиллана.

  2.3 Асуудал оруулагчид хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлын төслийг телевиз, сонин, вэб сайт зэрэг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлээр сурталчилж, иргэний танхимаар дамжуулан ярилцлага, олон нийтийн хэлэлцүүлэг явуулан иргэд, төрийн болон иргэний нийгмийн байгууллагуудын санал, дүгнэлтийг авч  илтгэл, мэдээлэлдээ тусгах арга хэмжээ авна.

   2.4 Дунд, урт хугацааны болон төрөлжсөн  хөтөлбөр, төлөвлөгөө зэрэг эдийн засаг, нийгэм соёлын хөгжлийн бодлогын баримт бичгүүдийн төслийг бэлтгэгч байгууллага, албан тушаалтан нь уг асуудалд холбогдох байгууллага, албан тушаалтан, иргэдийн санал дүгнэлтийг тусгасан илтгэл, мэдээлэл, зардал, үр дүнгийн тооцоо, судалгаа, хууль эрх зүйн лавлагаа, гарах шийдвэрийн төслийг хурлын Тэргүүлэгчдэд  ажлын  5-аас доошгүй  хоногийн  өмнө  урьдчилан хүргүүлнэ.

  2.5 Сумын засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн биелэлт, шинэ оны эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх зорилт, төсвийн төлөвлөгөөний гүйцэтгэл, шинэ оны төсвийн төслийг сумын Засаг дарга, эсвэл түүний зөвшөөрөл өгч томилсон этгээд  Хуралдаанд танилцуулж  болно.

  2.6 Хуралдаанд асуудал оруулагч нь үндсэн илтгэл, хавсралт мэдээлэл, шийдвэрийн төслийг  Тэргүүлэгчдээс тогтоож өгсөн хугацаанд багтааж дэлгэц дээр техник хэрэгсэл ашиглан аль болох ойлгомжтой, хүртээмжтэй шуурхай байдлаар танилцуулахаар бэлтгэнэ.

  2.7 Хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлыг Засаг даргын зөвлөл, холбогдох байгууллагын хурлаар урьдчилан хэлэлцүүлсний дараа Тэргүүлэгчдийн хуралд эцсийн найруулгаар сонсож зөвлөмж өгч, асуудал танилцуулах хугацаа, хуралдаан явуулах төлөвлөгөө, дотоод журмыг эцэслэн тогтооно.

  2.8 Тэргүүлэгчдийн хурлаас гаргасан санал, зөвлөмжийг тусган эцэслэн боловсруулсан материалыг хуралдаан эхлэхээс 3-аас доошгүй хоногийн өмнө ажлын албанд ирүүлж, төлөөлөгчид, хурлын хороодод хүргүүлэх ажлыг асуудал бэлтгэн оруулагч хариуцаж зохион байгуулна.

  2.9 Хэлэлцэх асуудлыг бэлтгэх, санал дүгнэлт гаргах, гарах шийдвэрийн төсөл боловсруулах зорилгоор тухайн асуудлыг эрхлэх Хурлын хороод асуудал оруулагчидтай нэгдсэн болон хэсэгчилсэн ярилцлагыг хуралдаан болохоос өмнө, шаардлагатай бол хуралдааны үеэр ажиллана. Хурлын хороод, бусад хороо болон төлөөлөгчдийн саналыг авч нэгтгэн,тухайн хороод дангаараа, эсвэл  хамтран санал дүгнэлт гаргаж болно. Хороодын ажиллах хуваарь,  хөтөлбөрийг ажлын алба төлөвлөж  зохион байгуулна.

 2.10 Хурлын хороод, шаардлагатай тохиолдолд намын бүлгүүд нь санал дүгнэлтээ бичгээр үйлдэж, хуралдаан эхлэхээс ажлын 8–аас доошгүй цагийн өмнө хурлын даргад танилцуулж  хуралдаанд оруулж хэлэлцүүлнэ.

  2.11 Хуралдааны үеэр хэлэлцэж байгаа асуудлаар гарах шийдвэрийн үндэслэлийг оновчтой болгохын тулд тодруулга, тайлбар авах, судалгаа шинжилгээ хийлгэж дүгнэлт гаргуулах зорилгоор шинжээчдийг түр томилон ажиллуулах, урьж тайлбар авах, асуулгын хариутай холбоотойгоор  төлөөлөгчид нэмэлт тодруулга хийж хариу авах шаардлагатай бол хуралдааны шийдвэрээр түр хороо, ажлын хэсэг байгуулан  ажиллуулж болно.

  2.12 Хэлэлцэх асуудал нь боловсруулалтын шаардлага хангаагүй, өгсөн зөвлөмж чиглэлүүдийг тусгаагүй, сумын бодлого, иргэд, орон нутгийн нийтлэг эрх ашигт нийцээгүй гэж үзвэл урьдчилан Тэргүүлэгчдийн хурлаас, түүнчлэн хуралдаанд оролцогчдын олонхийн саналаар тодорхой хугацаатай  үүрэг өгч  буцааж болно.

  2.13 Хуралдаанд холбогдох албан тушаалтнуудыг урилгаар оролцуулах, хуралдааны  явцыг нь орон нутгийн телевизээр шууд болон хэсэгчлэн дамжуулах, улс төрийн болон ТББ-ууд, иргэд, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын ажилтнуудад ажиглах, сурвалжлах нөхцөл бүрдүүлж ил тод нээлттэй байдлыг хангана.

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                        Сумын  ИТХ-ын 2014  оны  04 -р сарын   09- ны өдрийн 

                                                                           VII  хуралдааны 7/02  тоот тогтоолын  2-р хавсралтаар батлав.

Сумын  ИТХ-ын төлөөлөгчийн ажиллах журам

Нэг. Ерөнхий   зүйл

 1-1. Сумын  ИТХ-ын төлөөлөгч нь (цаашид төлөөлөгч гэнэ) Монгол улсын Үндсэн хууль, Монгол улсын Засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хууль, аймаг, сум дүүргийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын сонгуулийн тухай хууль болон бусад хууль тогтоомжууд дахь холбогдох  заалтуудыг үйл ажиллагаандаа удирдлага болгоно.

1-2 Сумын  ИТХ-ын төлөөлөгч бол НӨУБ-д сонгогдсон иргэдийн төлөөлөл мөн бөгөөд Сумын нийт иргэдийн ашиг сонирхлыг эрхэмлэн ажиллана. Төлөөлөгчийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх, чөлөөлөх, эргүүлэн татах эсэх асуудлыг зөвхөн хурлын хуралдаанаар шийдвэрлэнэ.

Хоёр.  Төлөөлөгчийн   үүрэг

2-1.  Сумын  ИТХ-ын төлөөлөгч нь төрийн алба,  сумын  ИТХ-ын төлөөлөгчийн ёс зүйн хэм хэмжээг чанд сахин , хуулийг дээдлэж, төрийн нууцыг хадгалж ажиллахын дээр хуралдаанд үг хэлж, санал гаргах, дүгнэлт хийхдээ асуудалд нотолгоо үндэслэлтэй, хариуцлагатай хандана.

 2.2 Төлөөлөгч нь хурлын хуралдаанд дэг, дотоод журмыг чанд сахиж, хуралдаан даргалагчийн зөвлөлгөө, шаардлагыг биелүүлж, идэвхитэй бүрэн, таслах эрхтэйгээр оролцож, асуудал санаачлан хэлэлцүүлнэ.

2.3 Хурлын хороодод хуваарилагдаж, хороодын ажиллах журмын хүрээнд үйл ажиллагаанд нь оролцож, тухайн асуудлаар өөрийн саналаа нэгдсэн санал дүгнэлтэнд тусгуулна. Хэрэв намын бүлгийн болон хороодын санал дүгнэлтэнд цөөнх болсон бол саналаа хуралдаанд танилцуулж болно.

2.4 Олонхийн саналаар шийдвэрлэгдсэн асуудлыг хүндэтгэн сахиж, түүнийг сурталчлах, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулахад оролцоно .

2.5. Сонгогдсон тойргийнхоо болон нийт иргэдийн санал, захиа даалгавар, бүрэн эрхийн хугацаанд хэрэгжүүлэхээр дэвшүүлсэн зорилтоо ИТХ-ын шийдвэр, баталсан хөтөлбөр, чиглэлүүдэд тусгуулах, зохион байгуулж хэрэгжүүлэх санаачлага гарган ажиллаж, сонгогчдоо төлөөлөн нийтлэг ашиг сонирхолыг нь илэрхийлэн хамгаалж, иргэдийн өргөдөл гомдол, санал хүсэлтийг хүлээн авч, бүртгэн тооцож, зохих байгууллага, албан тушаалтанд уламжлан шийдвэрлүүлж хариу өгүүлэн тэдэнтэй байнгын холбоотой ажиллана.

2.6. Сумын  ИТХ-ын тэргүүлэгчид, хурлын хороодын удирдамж хуваариар хууль тогтоомж, төр засгийн бодлого, зорилт, сумын  ИТХ-ын шийдвэр зорилтыг сурталчлах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах, хянан шалгах ажил, төлөөлөгчийн болон хурлын нэрэмжит өдөрлөг болон зохион байгуулсан зөвлөлгөөн сургалт семинарт бүрэн оролцоно .

2.7. Шаардлагатай асуудлаар  баг, сумын  нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулдаг аж ахуйн нэгж, байгууллагын удирдлагад амаар болон албан хуудсаар санал зөвлөмж, шаардлага, асуудал, асуулга тавина.

2.8. Тухайн нутаг дэвсгэр, баг  байгууллага, иргэдийн тулгамдаж байгаа нийтлэг асуудлыг судлан тогтоож, дүгнэлт хийн түүнийг төр засгийн болон нутгийн захиргааны шийдвэр, үйл ажиллагаанд тусгуулах, төслийн болон бусад эх сурвалжаар шийдвэрлэх замыг эрэлхийлж, цаг алдалгүй арга хэмжээ авахуулахаар холбогдох талуудад танилцуулах зэргээр бүх нийтийн анхааралд оруулж, иргэдийг идэвхтэй татан оролцуулах замаар хэлцэл зөвшлийн зарчмаар зохистой шийдвэрлэхэд нь нөлөөлнө.

2.9. Төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг дээшлүүлэх, халамж, дэмжлэг тусламжийн хуваарилалтыг оновчтой болгох, мэдээ мэдээлэл, холбоо харилцааны шуурхай байдлыг сайжруулах, аливаа хууль тогтоомж, бодлого, шийдвэр амьдрал дээр хэрхэн нийцэж тохирч байгаад иргэдийн саналыг судлан дүгнэлт хийж холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд тавьж шийдвэрлүүлэх, нийгмийн дэг журмыг хангах, гэмт хэрэг, хэв журмын зөрчлийг бууруулах, архидан согтуурахтай тэмцэх ажлыг эрчимжүүлэх талаар явуулж байгаа ажилд дэмжлэг үзүүлж, шаардлагатай асуудалд хяналт шалгалт хийлгэж хариуцлага тооцуулан зөрчил дутагдлыг арилгуулах зэргээр хурлын хяналтыг хэрэгжүүлж ажиллана.

2.10. Төлөөлөгч нь сонгуульт ажилдаа НӨУБайгууллагууд, тэдгээрийн төлөөлөгчид, ажилтан сонгуультан нар, ТББ, үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, хөдөлмөрийн хамт олон зэрэг иргэний нийгмийн бүтцүүд, иргэдийн идэвхтэй оролцоо, дэмжлэг туслалцааг өргөнөөр авч, тэдний идэвх санаачлагыг өрнүүлэх замаар НӨУБ, сонгогчдын харилцан итгэлцэл, төр ард түмний холбоог бэхжүүлэхэд онцлон анхаарч ажиллана.

2.11. Төлөөлөгч нь хийсэн ажил, хүрсэн үр дүн, шийдвэрлэх шаардлагатай асуудал, орон нутгийн ажил амьдралын асуудлаар саналаа хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр сурталчилж,  сонгогчиддоо тайлагнан сонгуульт ажлын дүнгийн талаарх мэдээлэлээ олгосон төсвийн зарцуулалтын тайлангийн хамт хагас жил тутам хурлын ажлын албанд ирүүлж байна.

Гурав. Төлөөлөгчийн үйл ажиллагааны баталгаа

3.1 Төлөөлөгчийн бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь НӨУБ-ууд, засаг дарга тамгын газар, тэдгээрийн албан тушаалтан, төрийн албан хаагчид  дэмжлэг туслалцаа үзүүлнэ.

3.2 Төлөөлөгчийг сонгуульт үүргээ гүйцэтгэхэд нь шаардагдах гарын авлага, мэдээлэл удирдамжаар хангаж, мэргэжил арга зүйн туслалцаа үзүүлэх, сургалт семинарит оролцуулах,  туршлага судлах аялалд хамруулах ажлыг сумын  ИТХ-ын тэргүүлэгчид, ажлын алба хариуцаж зохион байгуулна.

3.3. Сонгогчидтой уулзалт хийх, сурталчилгаа явуулах, сонгогчдыг хүлээн авч санал хүсэлтийг нь сонсоход байр, унаагаар үйлчлэх, зарлан мэдээлэх ажлыг сум, багийн Засаг дарга, ИНХ-ын тэргүүлэгчид, хөдөөгийн төлөөлөгчдийг Хурлын хуралдаанд оролцоход унаагаар үйлчлэхийг сумын Засаг дарга  хариуцна.

3.4 Төлөөлөгчийн хурлын хуралдаан, хурлын хороодын ажилд оролцох үеийн байр, хоол, бичиг хэрэгийн  зардлыг  сумын  ИТХ-ын төсвөөс хариуцна.

3.5. Төлөөлөгч бүрэн эрхийнхээ хугацаанд үнэмлэх, энгэрийн тэмдэг, албан хуудас хэрэглэнэ. Тэмдэг, үнэмлэх, албан хуудасны загварыг сумын  ИТХ-ын тэргүүлэгчид баталж төсвөөс зардлыг  гарган захиалан хийлгэж , бүрэн эрхийн хугацаанд 1 удаа олгоно.

3.6 Хурлын төлөөлөгч нь Монгол улсын Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 12-р зүйлд заасан бүрэн эрхийн хүрээд  ажиллана.

3.7 Төлөөлөгчдийн сонгуульт ажлын хэрэгцээнд үйл ажиллагааны тодорхой хэмжээний зардлыг сумын  ИТХ-ын төсөвт тусгаж зарцуулж болно.

3.8 Нутаг дэвсгэрийн тулгамдсан асуудлууд, иргэдийн санал хүсэлтийг судлан шийдвэрлэх, сонгогчдын захиа даалгавар, итгэлийг биелүүлэхэд төлөөлөгчийн хүлээх хариуцлага, гүйцэтгэх үүргийг өндөржүүлэх, хууль тогтоомж, төр, засгийн бодлого зорилт, шийдвэр, сумын  ИТХ, тэргүүлэгчдийн шийдвэрийг сурталчлан хэрэгжүүлж, олон нийтийн хяналтыг ил тод, шуурхай болгож, төр ард түмний холбоог бэхжүүлэн НӨУБ-ын чадавхийг нэмэгдүүлэх үүднээс төлөөлөгчийн ажлыг дүгнэж, эсвэл  тодорхой  асуудлаар  болзолт уралдаан  зарлан дүгнэж  урамшуулал  олгож  болно.

ооо0ооо

 

 

                                                       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                   Сумын  ИТХ-ын 2014  оны 04-р сарын  09-ны өдрийн

                                                                          VII  хуралдааны  7/02 тоот тогтоолын 3-р хавсралтаар батлав.

                         

Сумын ИТХ-ын тэргүүлэгчдийн ажиллах журам

Нэг. Ерөнхий зүйл

1.1 Сумын ИТХ-ын тэргүүлэгчид нь /цаашид тэргүүлэгчид гэнэ/ хурлын онцгой эрхэд хамааруулснаас бусад асуудлаар хуулинд заасан эрх, чиг үүргийг хэрэгжүүлэх, хуралдааны чөлөө цагт ИТХ-ын тасралтгүй үйл ажиллагааг хангах, сумын ИТХ-ын ажлын зохион байгуулалтын хэлбэр хамтын удирдлагын сонгуульт байгууллага мөн.

1.2 Тэргүүлэгчдийн бүрэн эрх, хяналтын чиг үүргээ хэрэгжүүлэх ажлын үндсэн хэлбэр нь хуралдаан байна. Тэргүүлэгчдийн хуралдааныг сард 1-ээс доошгүй удаа төлөвлөгөөний дагуу, шаардлагатай бол тухай бүрийд нь Хурлын дарга болон ажлын албанаас санал болгосноор зарлан хуралдуулна.

1.3 Тэргүүлэгчид нь хурлын хороод, хяналт шалгалт, сурталчилгаа, мэргэжил арга зүйн туслалцаа үзүүлэх ажлын хэсэг, шаардлагатай бол тусгайлан байгуулсан түр хороог ахлах болон бүрэлдэхүүнд нь ажиллах, ажлын төлөвлөгөөнд хувиарлагдсан ажлыг урьдчилан бэлтгүүлж танилцуулж байх.

1.4  Тэргүүлэгчид нь сумын ИТХ-ын төлөөлөгчдөөс хүлээлгэсэн итгэл, нэрийг нь дэвшүүлсэн нам, сонгосон сонгогчдын өмнө хүлээх үүрэг хариуцлагаа ухамсарлаж сонгуульт үүргээ идэвх санаачлагатай гүйцэтгэж НӨУБ-ын ажлын арга барил, хэлбэр үр нөлөөг сайжруулахад оруулсан бодит хувь нэрийнхээ хэмжээгээр улиралд 1 удаа урамшуулал авна. Түүнийг олгох үндсэн хэмжээг тэргүүлэгчдийн хуралдаанаас тогтоож, тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн даргаас тооцсон улиралын ажлын үр дүнгээр нь бодож олгоно.

1.5 Тэргүүлэгчид нь үйл ажиллагаагаа  сумын ИТХ-д хариуцан тайлагнана. Орон гарсан тэргүүлэгчдийн өмнө нь сонгогдсон харьцааг үндэслэн тухай бүрийд нь нөхөн сонгоно.

1.6 Тэргүүлэгчдийн хуралдаанаас гарсан шийдвэрийг хурлын шийдвэрийн нэгэн адил сумын нутаг дэвсгэрт даган биелүүлнэ.

1.7 Нутгийн захиргааны байгууллагуудын ажилтай холбогдох болон сумын нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн асуудлаар гаргасан шийдвэрийн хэрэгжилтийг зохион байгуулж, үр дүнг тооцож мэдээлэх үүргийг сумын засаг дарга, нэр заасан албан тушаалтан, НӨУБ-ын асуудлаарх шийдвэрийн биелэлтийг сумын Хурлын дарга хариуцна.

1.8 Тэргүүлэгчдэд тусгайлан ажил үүрэг хариуцуулсан хуваарь гарган мөрдөж болно.

    

          Хоёр. Тэргүүлэгчдийн эрхлэх асуудал.

            2.1 Монгол Улсын Засаг Захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 18.1.1-ийн е, ж, 18.1.2-ын г, ж,  18.1.3-ын  в, г, ж, з, к, л, н, 20 дугаар зүйлийн 20.1-д заасан бүрэн эрхийг Хуралд дараа тайлагнахаар, мөн хуулийн 20-р зүйлийн 20.1.1-ээс 20.1.14 заасан асуудлыг өөрийн бүрэн эрхэд хадгалан хэрэгжүүлнэ.

            2.2 Тухайн хурлын төлөөлөгчдөөс засаг даргад тавьсан асуулгын хариуг хэлэлцэж, шаардлагатай бол зохих шийдвэр гаргах

2.3 Ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл олгох эсэх асуудлаар хэлэлцээд шийдвэрээ Засаг даргад уламжлах

2.4 ИТХ-ын онцгой эрхэд зааснаас бусад сумын эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх дунд хугацааны болон жилийн төлөвлөгөө, төсвийн гүйцэтгэлийн явц, хүн амын бүх төрлийн үйлчилгээг сайжруулах, иргэдийн эрх ашиг сонирхолд хамаарах асуудлууд, гэмт хэрэгтэй тэмцэх, түүнчлэн хурлын байгууллагын дотоод асуудал.

2.5 Сумын эдийн засаг, нийгмийг тодорхой асуудлыг хэлэлцэж шийдвэрлэх, түүнийг хэрэгжүүлэх биелэлтийг зохион байгуулж, хянан шалгах зорилгоор хурлын төлөөлөгчид, иргэд ажил мэргэжлийн хүмүүсийг оролцуулсан түр хороо, ажлын хэсэг байгуулан ажиллуулж үр дүнг хуралдаанд оруулах.

2.6 Сумын ИТХ-ын тухайн жилийн ажлын төлөвлөгөөг батлаж хэрэгжүүлэх

2.7 Тодорхой асуудлаар судалгаа явуулж, боловсруулан дүгнэлт гаргаж сумын ИТХ-д болон тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр өргөн барих, эсвэл тавьсан асуудал, шийдвэрийн төслөө эргүүлэн авах.

 

 

2.8 Тэргүүлэгч нь эрхээ хэрэгжүүлэхдээ тусгай зөвшөөрөл шаардлагаас бусад аль ч байгууллагад чөлөөтэй нэвтэрч, удирдлагатай нь хүлээгдэлгүйгээр уулзах, тухайн албан тушаалтан, ажилтанд асуулт тавьж хариуг авах, засаг дарга түүний эрхлэх асуудлын хүрээнд ажиллладаг байгууллага, албан тушаалтны ажилтай танилцаж шийдвэр гаргахад хэрэгцээтэй мэдээлэл авах, илтгэл мэдээллийг сонсох, хурлын тогтоол бусад шийдвэрийн биелэлтийн талаар холбогдох байгууллага, албан тушаалтнаас мэдээлэл шаардах эрхтэйгээр ажиллана.

2.9 Монгол улсын хууль, бусад шийдвэр, өөрийн гаргасан шийдвэрийн хэрэгжилт зэрэг асуудлаар хурлын хяналтыг хэрэгжүүлэх журмын хүрээнд ажиллана.

Гурав. Тэргүүлэгчдийн хуралдааны журам

3-1 Тэргүүлэгчдийн хуралдаан нь  сумын ИТХ-ын  байнгын дэг, сумын ИТХ-д асуудал санаачлан өргөн мэдүүлэх, хуралдааны бэлтгэл хангах  журмыг  мөрдөнө.

3-2 Хурлын ажлын алба тэргүүлэгчдийн хурлаар хэлэлцэх асуудлыг хүлээн  авч нэмэлт боловсруулалт хийлгэж, шаардлагатай бол холбогдох хорооны санал дүгнэлтийг гаргуулан хэлэлцэх хэргийн төлөвлөгөөнд тусгаж, ажлын 1-ээс доошгүй хоногийн өмнө материалыг хүргүүлнэ. Урьдчилан танилцуулах шаардлагагүй асуудлыг шууд хэлэлцэх асуудлын төлөвлөгөөнд тусган хуралдаанд оруулж болно. Харин яаралтай шийдвэрлэх

танилцуулан, шийдвэрийн төсөлд бичгээр санал авснаар тогтоол, бусад шийдвэрийг гаргаж болно.

3.3 Сум орны тулгамдаж байгаа асуудлын цар хүрээ, ач холбогдлоос хамаарч хуралдааныг өргөтсөн хэлбэрээр хийж болох бөгөөд үүнийг хурлын дарга шийдвэрлэнэ.

3-4 Тэргүүлэгчид ажлын дэвтэр дээрээ оролцсон хуралдаан бүрээрээ хуралдсан хугацаа, хэлэлцсэн асуудал, тавьсан асуулт, өгсөн хариу, гаргасан санал, шийдвэрлэсэн тухай болон бусад мэдээллийг бичиж үлдээнэ.

 3-5 Тэргүүлэгчдийн хуралдаан дээр тухайн асуудлаар тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн даргын санал зөвлөгөөг сонсоно. Хурлын тэмдэглэлийг тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн дарга шаардлагатай тохиолдолд түүний томилсноор иргэний ажилтан хариуцан хөтөлнө.

3.6 Тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар хэлэлцэн шийдвэрлэсэн асуудал тус бүрээр нь бичиг баримтыг бүрдүүлнэ. Үүнд: Хурлаар хэлэлцсэн асуудлын төлөвлөгөө, тараасан сонссон материал хавсралтууд, тэргүүлэгчдээс бичиж өгсөн санал, бусад байгууллага иргэдээс өгсөн санал зөвлөмж, тухайн асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэхтэй холбоотойгоор ирүүлсэн, авсан бүх мэдээлэл, хурлын тэмдэглэл, гаргасан шийдвэрийн үндсэн хувь зэрэг байна.

            3-7 Тэргүүлэгч  хуралдаанд өөрөө оролцоогүй тохиолдолд материалыг дараа авч үзэн  гаргасан шийдвэртэй  танилцаж, түүнийг хэрэгжүүлэх  ажилд оролцоно.

            3.8 Хурлын тэмдэглэлийг 1 хувь үйлдэнэ. Харин шаардлагатай тохиолдолд зөвхөн тухайн асуудал, тухайн хүнтэй холбоотой хэсгийг нь Хурлын даргын зөвшөөрснөөр хувилан өгч болно. Бусад хүмүүс Хурлын даргын зөвшөөрлөөр тухайн асуудлыг эрхэлдэг ажилтны дэргэд танилцана.

 

 

 

ооо0ооо

 

 

 

 

 

 

                                                                   Сумын  ИТХ-ын 2014 оны  04-р сарын 09-ны өдрийн

                    VII-р хуралдааны 7/02  тоот  тогтоолын 4-р хавсралтын

                                                                                                                “А” хэсэг

 

Сумын  ИТХ-ын хорооны  ажиллах журам

1.Сумын ИТХ-ын шийдвэр гаргах үйл явцын эхний шат, хурлын дотоод зохион байгуулалтын болон хуралдааны бус үед төлөөлөгчдийг хамтран ажиллуулах үндсэн хэлбэр нь хурлын хороод (цаашид хороо гэнэ) байна.

2.Хороог бүрэн эрхийн хугацаагаар дарга,орлогч,гишүүдийн бүрэлдэхүүнтэйгээр байгуулна. Ажлын шаардлагаар хорооны нэр, бүрэлдэхүүнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж болно.

3.Хорооны тоо, ажиллах журам, түүний бүрэлдэхүүнийг сумын ИТХ-ын хуралдаанаар батлаж, нэмэлт, өөрчлөлт оруулж байна. Хурлын хороодын бүрэлдэхүүнийг төлөөлөгчдийн саналыг үндэслэн ажил мэргэжил, оршин суугаа газрын төлөөлөл, намын харъяалалыг жигд харгалзан тогтвортой ажиллах боломжтойгоор байгуулна.

4. Нэг төлөөлөгч 3 хүртэл хороонд ажиллаж болох бөгөөд энэхүү журмын 3 дахь заалтыг үндэслэн хороодод хувиарлана. 

5.Төлөөлөгчдөөс өгсөн саналыг үндэслэн хороодын дарга, орлогчийг тухайн хорооны гишүүдийн дотроос сонгуулахаар хурлын дарга санал болгоно. Хурлын хорооны дарга нь тухайн хорооны ажлыг зохион байгуулан удирдаж, хурал, тэргүүлэгчдийн өмнө хорооны ажлыг хариуцаж, орлогч нь түүний ажилд дэмжлэг үзүүлж эзгүйд нь орлох үүрэгтэй. Хорооны дарга, орлогч нь өөр хороонд энэ ажлыг давхар гүйцэтгэхгүй.

6.Хороод нь эрхлэх асуудлын хүрээнд сумын ИТХ-ын болон тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлыг урьдчилан бэлтгэж төсөл боловсруулах, хуралдаанд оруулах,санал дүгнэлт гаргах, хурлын тогтоол, шийдвэрийн биелэлтийг хянан шалгах зэрэг ажлыг эрхлэхийн зэрэгцээ тэргүүлэгчдийн даалгаснаар, өөрийн санаачлагаар сумын засаг дарга, түүний орлогч, ЗДТГазар, бусад нутгийн захиргааны байгууллагын удирдлагын мэдээллийг сонсох, асуулт, асуулга тавьж хариу авах, хууль тогтоомжийн хэрэгжилт хурлын шийдвэрийн биелэлт бусад шаардлагатай асуудлаар  байгууллагад шалгалт явуулах, шаардлага тавих, мэдээлэл авах, урьд нь гаргасан шийдвэрийн хэрэгжилт болон дараагийн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлаар судалгаа хийж, олон нийтийн хэлэлцүүлэг явуулах зэрэг хэлбэрээр ажиллаж, түүнд хорооны гишүүдээ жигд татан оролцуулна.

7. Хурлаас  цаг үеийн асуудлаар судалгаа, хяналт шалгалт хийлгэх, санал дүгнэлт гаргах үүрэг бүхий түр хороо, тусгайлсан түр ажлын хэсэг байгуулан ажиллуулж тухайн үүргээ биелүүлсэн гэж үзвэл татан буулгаж байна.

8. Хороо нь тухайн жилийн хугацаанд хийх ажлаа  төлөвлөж, сумын  ИТХ-ын жилийн ажлын төлөвлөгөөнд тусгуулан, тайлангаа хагас бүтэн жилээр гаргаж, төлөөлөгчдийн оролцоог хангах, урамшуулал, хариуцлага тооцох тухай саналаа тэргүүлэгчдэд  танилцуулж, ажлын үр дүнгээ хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлээр сурталчилж байна.

9. Хороо нь хариуцсан асуудлынхаа хүрээнд асуудал бэлтгэн оруулагчаас нарийвчилсан мэдээ судалгаа, тооцоог гаргуулан авч түүнд үндэслэн дүгнэлт, санал зөвлөмжөө гаргана. Шаардлагатай бол тухайн асуудал эрхэлдэг байгууллага, нэгжийн удирдлага, холбогдох мэргэжилтнийг ирүүлж мэдээлэл сонсох, асуулт тавьж хариулт авах, судалгаа тайлан, бусад мэдээлэл авна.

10.Хорооны хурлын шийдвэр нь хурлаас гаргах тогтоол, тэмдэглэлийн төсөл, эсвэл тухайн асуудалд өгсөн санал дүгнэлт, хяналт шалгалтын дүгнэлт хэлбэртэй байх бөгөөд сумын ИТХ-ын ажлын албатай зөвшилцсөн бол тэдгээрийн бланк дээр, бусад үед хорооны нэрээр албан бичиг үйлдэж, ажлын албаны тамга тэмдэг хэрэглэж хорооны дарга гарын үсэг  зурж баталгаажуулна.

11. Хорооны санал дүгнэлт, боловсруулсан төслийг сумын  ИТХ-ын болон тэргүүлэгчдийн хуралдаанд, бусад холбогдох талуудад танилцуулж,гарах шийдвэрт харгалзан үзэж тусгахын хамт шаардлагатай бол хуралдаан дээр хорооноос оруулсан төслөөр тусгайд нь санал хураалт явуулж зохих шийдвэр гаргаж болно.

12. Хорооны хурал нь гишүүдийн олонхи ирснээр, гаргасан шийдвэр нь хуралд оролцогчдын олонхи зөвшөөрснөөр хүчинтэй болно. Хорооны санал дүгнэлтийг зөвшөөрөөгүй гишүүн тусдаа санал  гаргаж тэрхүү зөрүүтэй саналыг хурлын болон тэргүүлэгчдийн хуралдаан танилцуулна.

13. Хороо нь үйл ажиллагаандаа ил тод, нээлттэй байх зарчмыг баримтлаж,  иргэд сонгогчдын санаа бодол, эрэлт хүсэлтийг өргөнөөр авч холбогдох судалгаа тооцоо, үндэслэлийг санал дүгнэлт, зөвлөмждөө тусгана. Шаардлагатай бол холбогдох байгууллага, мэргэжилтнээс мэдээлэл, арга зүйн зөвлөмж, иргэнээс өргөдөл, гомдол, нотлох баримт авч болно.

14. Хороог ажиллах байр, ажлын нөхцөл, шаардлагатай мэдээлэл судалгаагаар хангажажилд нь дэмжлэг үзүүлэх асуудлыг ИТХ-ын ажлын албаны тухайн хороог хариуцсан ИТХ-ын дарга, Иргэний танхимын ажилтан, ИТХТ-ийн нарийн бичгийн дарга ажлын байрны тодорхойлолтонд заасан чиг үүргээрээ эрхэлж, бусад үйлчилгээг ИТХ -д Засаг дарга, тамгын газраас үйлчлэх журмаар зохицуулна.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                     Сумын  ИТХ-ын 2014 оны 04 -р сарын 09 -ны өдрийн

VII-р хуралдааны 7/02 тоот  тогтоолын 4-р хавсралтын

 “Б” хэсэг

 

Сумын  ИТХ-ын  хороодын нэр, эрхлэх асуудал

 Сумын  ИТХ-ын хороод нь дараах нэр, эрхлэх асуудлын хүрээнд ажиллана. Үүнд:

1.      Нутгийн удирдлага, хууль зүй дотоод хяналтын хороо

НӨУБ-ын хөгжил ,ИТХ-ын бүрэн эрхийн асуудал, аймаг, сумдын ИТХурал, нутгийн захиргааны байгууллагын үйлажиллагаа, ИТХ-аас нам-улс төр, шашин, иргэдтэй харилцах шууд холбоо, харилцааг бэхжүүлж идэвхжүүлэх, иргэний нийгэм, ТББ-дын санаачлага оролцоог дэмжих, бусад  байгууллагатай харилцах,хамтран ажиллах, Хууль тогтоомж, сумын ИТХ-ын тогтоол, шийдвэр, бусад эрх зүйн актуудын хэрэгжилтийг хангуулах, үр дүнг дүгнэн мэдээлэх, гүйцэтгэлийн хяналт шалгалт, НӨУБ-ын хууль эрх зүйн туслалцаа, нийгмийн дэг журмыг бэхжүүлэх, гэмтхэргээс урьдчилан сэргийлэх, аймаг, сумын ИТХ-ын төлөөлөгчдийн болон эрх бүхий албан тушаалтнуудын хөрөнгө орлогын мэдүүлэг,хууль тогтоомжийн сан бүрдүүлэх, нэмэлт, өөрчлөлтүүдийн талаар мэдээллээр хангах, иргэдийн санал, хүсэлт, өргөдөл, гомдлын шийдвэрлэлт, хэрэгжилтэнд тавих хяналт, төрийн албан хаагчийн ёс зүйн асуудлыг эрхэлнэ.

2.  Хүний хөгжил, нийгмийн асуудал, төсөв, санхүү эдийн засгийн хороо

Хүн амыг эрүүл, аюулгүй орчинд сурч боловсрох нөхцлийг хангах, иргэдийн санал, санаачлага, оролцоог дэмжиж бодлого, шийдвэр үйл ажиллагаандаа шуурхай тусгуулан хэрэгжүүлэх, сумын хүн ам зүйн бодлого зохицуулалт, нийгмийн хамгаалал, халамж үйлчилгээний хүртээмж, хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжиж, амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэх, ажилгүйдэл ядуурлыг бууруулах, соёл урлаг, биеийн тамир спортын салбарын хөгжил,иргэдэд нээлттэй, хүртээмжтэй, шударга, тэгш, чанартай, ил тод үйлчилгээ үзүүлэх түүнийг боловсронгуй болгох асуудлыг эрхэлнэ.

Орон нутгийн төсөв санхүүгийн ил тод нээлттэй байдлыг хангаж, аж ахуйн харилцаанд шударга өрсөлдөөнийг сахиулах, төсвийн хуваарилалт, зарцуулалт, хөрөнгө оруулалт, орлого бүрдүүлэлт, санхүүгийн чадавхийг дээшлүүлэх, төрийн ба орон нутгийн өмчийн ашиглалт, хамгаалалт, зээл тусламжийн үр ашиг, жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх, худалдан авалт, төсөл, хөтөлбөр арга хэмжээний хэрэгжилтэнд хяналт тавих, дотоодын үйлдвэрлэл, үйлчилгээний салбаруудын тэнцвэртэй хөгжлийг хангах, дэд бүтэц зам тээвэр, барилга байгууламж, хот тосгоны төлөвлөлт, эрчим хүч, уул уурхай, харилцаа холбооны салбарын хөгжил зэрэг асуудлыг эрхэлнэ.

3. Байгаль орчин, экологийн тэнцвэрт байдал, Хүнс ХАА, Үйлдвэр үйлчилгээ, дэд бүтэцийн хороо

Байгаль, экологийн тэнцвэртэй эрүүл орчинг бүрдүүлэх, байгаль орчин газрын харилцааны талаарх бодлого зорилтын хэрэгжилт,  нөөц баялгийн ашиглалт хамгаалалт, аялал жуулчлал, уул уурхайн болон хүнс, хөдөө аж ахуй зэрэг бусад салбараас байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг  нөлөөлөлийг  бууруулах, хамгаалах, нөхөн сэргээх асуудлыг эрхэлнэ.

Сумын үйлдвэр, үйлчилгээний дунд болон ойрын жилүүдийн төлөвлөлт, бодлого, орон нутгийн хот байгуулалт, дэд бүтэц, үйлдвэрлэл худалдааны салбарын хөгжил, энэ чиглэлийн хөрөнгө оруулалт, зээл тусламжийн үр ашиг зэрэг асуудлуудыг эрхэлнэ.

Сумын  ИТХ-ын  2014 оны 04 -р сарын 09-ны өдрийн

                                                                         VII-р хуралдааны 7/02 тоот  тогтоолын 4-р хавсралтын

“В” хэсэг

 

Хоёр.  Хороодын бүрэлдэхүүн(дарга, орлогч дарга, гишүүд)

                                      Хорооны нэр

1.       Нутгийн удирдлага, хууль зүй дотоод хяналтын хороо

Дарга                                       Бат. Буянтогтох

Орлогч дарга                         Ба. Балжинням

Гишүүд                                   Ю. Баттулга

                                                То.Бямба

                                                Бал.Буянтогтох

                                                   О.Олонбаяр

                                                  Ж. Буян

                                                Ч.Батжаргал

                                                Л.Даваажав

 

2.        Хүний хөгжил, нийгмийн асуудал, төсөв, санхүү эдийн засгийн хороо

Дарга                           Р.Азбилэг

Орлогч дарга              Л.Баттөмөр

Гишүүд                        Л.Даваажав

                                     Б.Ноёнбат

                                     Ч.Лхагважав

                                     У.Наранцэцэг

                                     Н.Анхбаяр

                                     Ж.Буян

                                     Ж.Жаргалсайхан

3.      Байгаль орчин, экологийн тэнцвэрт байдал, Хүнс ХАА, Үйлдвэр үйлчилгээ, дэд бүтэцийн хороо

Дарга                           Ж.Жаргалсайхан

Орлогч дарга             С.Батсуурь

Гишүүд                       Ю.Балжинням

                                    Б.Нацагдорж

                                    Б.Одбаяр

                                    Т.Галч

                                    Ч.Батжаргал

                                    Бат.Буянтогтох

                                    Н.Анхбаяр

         

       

 

 

                                                          Сумын  ИТХ-ын 2014   оны 04.-р сарын  09-ны өдрийн

                                                                VII  хуралдааны 7/02  тоот тогтоолын 5-р хавсралтаар батлав.

                  

         Сумын  ИТХ дахь намын бүлгийн ажиллах журам

1.1       Сумын  ИТХ-д суудал бүхий намууд  5-аас дээш төлөөлөлтэй бол намын бүлэг байгуулна.

1.2.Намын бүлэг нь сумын  ИТХ-ын дарга, тэргүүлэгчид, Засаг даргад нэр дэвшүүлэх эрхтэй.

1.3. Хуралдаанаар хэлэлцэж буй асуудлаар тухайн намын улс төрийн байр суурь, үзэл баримтлалын үүднээс бүлгийн санал дүгнэлт гаргаж хуралдаанд хэлэлцүүлж болно.

1.4. Аливаа асуудлаар сайтар зөвшилцөж нэгдсэн ойлголтонд хүрэх, дүгнэлт, шийдвэрийн төсөлд өөрчлөлт, нэмэлт оруулах, бусад шаардлагатай тохиолдолд намын бүлэг завсарлага авах хүсэлтийг ахлагчаараа дамжуулан хуралдаанд гаргана. Завсарлага өгөх, түүний үргэлжлэх хугацаа зэргийг  хурлын байнгын дэгээр зохицуулна.

1.5 Намын бүлгүүд нь хуралдаан, тэргүүлэгчдийн хурал, хурлын хороо, түр хороо, ажлын хэсгүүдийн ажилд бүлгийн гишүүдээ татан оролцуулж, хуралдааны дэг, журмуудыг чанд сахиулан ИТХ-ын хэвийн, тогтмол үйл ажиллагааг хангахад дэмжлэг үзүүлэх  үүрэг  хүлээнэ.

1.6  Сумын ИТХ-ын дарга, хурлын ажлын албаны санал, бүртгэл мэдээллийг үндэслэн төлөөлөгчийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх зорилгоор тэргүүний ажиллагаатай төлөөлөгчдийг урамшуулах, хангалтгүй ажиллаж байгаа бол зөвлөмж анхааруулга, дахин давтагдвал сануулга өгөх, улмаар  сонгогчдод нь мэдээлэх тухай асуудлыг бүлгийн хурлаар хэлэлцэн шийдвэрлэнэ.

 

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                      

                                                          Сумын  ИТХ-ын  2014  оны  04-р сарын 09 -ны өдрийн                                           VII хуралдааны  7/02  тоот тогтоолын 6 -р хавсралтаар батлав.

 

                Хурлын  шийдвэрийн хэрэгжилтийн хяналт,  хоригийг

                             хүлээн авч шийдвэрлэх  журам 

                         Нэг. Хурлын хяналтыг хэрэгжүүлэх

    1.1 Хуралдааны тогтоол, бусад шийдвэрийг хариуцан хэрэгжүүлэх үүрэг өгсөн байгууллага,албан тушаалтны мэдээллийг сонсох, асуулга, асуулт тавьж хариу авах, хурлын хороо, түр хороо, ажлын хэсэг байгуулан ажиллуулах болон хууль хяналтын байгууллага, бусад  хөндлөнгийн болон дотоод хяналтын байгууллага, ажлын албаараа дамжуулан  хяналт шалгалт хийлгэх, санал дүгнэлт гаргуулах хэлбэрээр Хурал хяналтаа хэрэгжүүлнэ.

    1.2 Хурлын зохион байгуулалтын  нэгжүүд, төлөөлөгчид нь хурлын шийдвэрийн биелэлтийг  сумын  нутаг дэвсгэрийн  аж ахуйн нэгж, байгууллагад тэдгээрийн харьяалал, өмчийн төрөл, хэлбэр харгалзахгүйгээр шалгах,  шаардлага  тавьж  биелэлтийг хангуулна.  

   1.3 Хурлын тогтоол, бусад шийдвэрийн хэрэгжилтийн явц, гүйцэтгэл, бусад шаардлагатай асуудлаар хурал, тэргүүлэгчдээс томилсон түр хороод тухайн асуудал эрхэлсэн байгууллагад баталсан удирдамж, өгсөн даалгаварт заасан хүрээнд хяналт шалгалт хийнэ.

   1.4 Шалгалтын дүнг тухайн байгууллагын хамт олонд танилцуулж, хорооны хурлаар хэлэлцэн саналаа нэгтгэж, хурлын болон тэргүүлэгчдийн хуралдаанд оруулан шийдвэрлүүлж  мэдээлнэ.

    1.5  Хурлын  хууль тогтоомжид заасан  эрх хэмжээний  хүрээнд  гаргасан  шийдвэр  сумын  нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд хүчин төгөлдөр дагаж мөрдөгдөх бөгөөд түүнийг холбогдох байгууллага, албан тушаалтан, иргэд заавал биелүүлэх үүрэгтэй. Биелүүлээгүйгээс учирсан хохирлыг буруутай  этгээд  бүрэн хэмжээгээр  хариуцна.

Хоёр. Сумын ИТХ-ын болон тэргүүлэгчдийн хуралдааны шийдвэрт

засаг даргаас хориг тавих, түүнийг хүлээн авч шийдвэрлэх

   2.1 Засаг дарга  өөрийг нь чөлөөлөх огцруулахаас  бусад асуудлаар Хурлаас гаргасан шийдвэрийг  хүлээн авснаасаа хойш 72 цагт багтаан  хориг тавьж, бичгийн хэлбэрээр үйлдэж өөрийн биеээр буюу томилсон төлөөлөгчөөр дамжуулан тухайн өдрөө ажлын цагаар сумын ИТХ-ын даргад гардуулна.

  2.2 Хоригийг хүлээн авснаас хойш ажлын 15 хоногийн дотор сумын ИТХ-ын шийдвэрийн тухайд ээлжит бус хуралдаан, тэргүүлэгчдийн шийдвэрийн тухайд тэргүүлэгчдийн хуралдаан тус тус зарлан хуралдуулж, хэлэлцүүлнэ. Энэхүү хуралдаанд Засаг дарга хориг тавьсан үндэслэлээ биечлэн болон томилсон төлөөллөөрөө тайлбарлуулна.

 2.3 Хоригийн талаар холбогдох Хурлын хороо санал дүгнэлт гарган хуралдаанд танилцуулж, төлөөлөгчид  асуулт асууж, хариулт авч, саналаа хэлэх журмаар хэлэлцүүлэг явуулна. Хоригт хамаарах шийдвэрийн заалт нэг бүрээр санал хураалт явуулж түүнийг хүлээн авах эсэхийг шийдвэрлэнэ.

 2.4 Хоригийг санал хураалтанд оролцсон төлөөлөгчдийн ердийн  олонх  хүлээж  аваагүй бол  тухайн  шийдвэр хүчин төгөлдөр үлдэнэ.

  2.5 Хоригийг хүлээж авсан тохиолдолд хориг тавигдсан тогтоол, эсвэл тогтоолын холбогдох заалтуудыг хүчингүй болгож, эсвэл тэдгээрт нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай тогтоолын төслийг хэлэлцэж  батална.

                                                                                                     Сумын ИТХ-ын 2014 оны 04 -р сарын 09-ны  өдрийн                                                                                                       VII хуралдааны 7/02  тоот тогтоолын  7-р хавсралтаар батлав.

 

Хурлаас Засаг дарга, тамгын газар, бусад байгууллага

Иргэдтэй харилцах, хамтран ажиллах журам

Нэг. Ерөнхий зүйл

1.1.            Монгол улсын үндсэн хууль, Монгол улсын Засгийн газрын тухай хууль, Монгол улсын Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн тухай хууль, бусад хууль болон Монгол улсын засгийн газрын 1994 оны 58, 1997 оны 137, 2002 оны 90-р тогтоолын заалтуудыг хэрэгжүүлэн сумын ИТХ-ын Засаг даргын Тамгын газар, бусад байгууллагатай харилцах харилцааг зохицуулахад энэхүү журмын зорилго оршино.

1.2.            НӨУБ, нутгийн захиргааны ажлын уялдаа холбоог сайжруулах үүднээс шаардлагатай үед сумын ИТХ-ын тэргүүлэгчдийн хуралдаанд сумын засаг даргыг, сумын засаг даргын зөвлөлийн хуралд ИТХ-ын даргыг тус тус урьж оролцуулж болно.

1.3.            Хэлэлцэх асуудлын ач холбогдол, хамрах хүрээнээс хамааран баг, байгууллагуудын ажил дүгнэх, сумын хэмжээний томоохон арга хэмжээг  зохион байгуулах, шагнал урамшуулал, боловсон хүчний байршуулалт зэрэг асуудлаар нэгдсэн шийдэлд хүрэх, гарах шийдвэрийн үндэслэлийг сайжруулах зорилгоор шаардлагатай үед ИТХ-ын тэргүүлэгчид, засаг даргын зөвлөлийн хурлыг хамтруулан хийж шийдвэр гаргах үндэслийг баталгаажна.

1.4.            ИТХ-ын ажлын хэрэгцээ, шаардлагын үүднээс мэдээлэл, холбогдох баримт бичгээр хангах ажлыг ЗДТГазар хариуцаж, Улсын Их Хурал, Ерөнхийлөгч, Засгийн газрын болон бусад холбогдох байгуулагын шийдвэрүүдийг ИТХ-ын дарга, нарийн бичгийн дарга нарт танилцуулж байна.

1.5.            Багийн хурал, тэргүүлэгчид, ажлын алба, орон нутгийн захиргаадад мэргэжил арга зүйн туслалцаа үзүүлэх, хяналт үнэлгээ явуулах, тэдгээрийн ажлыг үнэлж дүгнэхэд ИТХ-ын тэргүүлэгчид, хороод, ажлын алба, Засаг даргын Тамгын газар, холбогдох байгууллагууд нэгдсэн удирдамж, хамтарсан хэсгээр оролцоно.

1.6.            Төр засгийн бодлого шийдвэр, хууль тогтоомжуудыг сурталчлах, нутгийн удирдлагын болон хууль хяналтын байгууллагуудын оролцоотой үзлэг шалгалт, орон нутгийн удирдлагуудын цугларалт, семинар зэрэг ажлыг хамтарсан төлөвлөгөөгөөр зохион байгуулна.

1.7.            Аймгийн чанартай хурал зөвлөгөөнд байгууллагуудын удирдлагад удирдамж үүрэг даалгавар өгөх, цуглаан, мэдээлэл, ажил төрлийн шуурхай зөвлөгөөн хийх асуудлаар сумын ИТХ-ын дарга, Засаг даргатай зөвшилцөж, холбогдох албан тушаалтан нарыг оролцуулах талаар тухай бүрийд нь тохиролцож байна.

1.8.            Сум, багийн Хурал, тэргүүлэгчдийн тогтоол бусад эрхийн актууд нь хууль зүйн үндэслэл шаардлагад нийцэж байгаа эсэхэд хяналт тавьж зөвлөмж өгөх ажилд ЗДТГ-аас Хууль эрх зүйн мэргэжлийн туслалцаа дэмжлэг авч байна.

1.9.            Сумын ИТХ-ын болон Тэргүүлэгчдийн хуралдаан дээр нутгийн захиргааны байгууллага болон бусад асуудалтай холбогдож гарсан санал шүүмжлэл, иргэдийн санал, өргөдөл, гомдлын шийдвэрлэлт, түүнчлэн Хурал, Тэргүүлэгчид, хурлын хороодоос гаргасан шийдвэр, өгсөн зөвлөмж, тавьсан асуудлыг бүртгэн тооцох, хэрэгжүүлэх талаар авсан арга хэмжээ,  үр дүнг мэдээлэх асуудлыг ЗДТГ хариуцна.

1.10.        Сумын ИТХ-аас Засаг даргын үйл ажиллагааны  хөтөлбөрийн хэрэгжилтэнд үнэлэлт өгч оны эцсийн хуралдаанаар дүгнэж байна.

1.11.        Энэхүү журмын биелэлтийг хангуулах ажлыг сумын ИТХ-ын тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн дарга, ЗДТГ-ын дарга нар хариуцаж, хамтран ажиллах.

Хоёр. ЗДТГ-аас ИТХ-д үзүүлэх үйлчилгээ

2.1.             Сумын ИТХурал, тэргүүлэгчдийн тогтоол, бусад шийдвэр, баталсан хөтөлбөр, төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг зохион байгуулж, явцад нь хяналт тавьж үр дүнг нэгтгэн мэдээлж цаг үеийн асуудлаар мэдээлэл тогтмол өгч хуралдааны үеэр ажлын аппарат ажиллуулахад нь дэмжлэг, бусад үйлчилгээг үзүүлнэ.

2.2.Хурал тэргүүлэгчдэд ирүүлэх мэдээлэл нь:

2.2.1.      Төсвийн орлогыг байгууллагаар, төсвийн зарлагыг байгууллагаар, татаас олголтыг байгууллагаар, нийгмийн даатгалын сангуудын орлогын биелэлтийг багаар, эрүүл мэндийн даатгалыг багаар тус тус өссөн дүнгээр мэдээлж байх.

2.2.2.      Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн биелэлтийн байдлыг хагас жил тутам мэдээлж байх

2.2.3.      Сумын ИТХ-ын хуралдаан, тэргүүлэгчдийн хурлаас өгсөн үүрэг, зөвлөмж чиглэл, албан тоотын биелэлтийг жилийн дүнгээр

2.2.4.      Хугацаа зааж өгсөн үүрэг, зөвлөмж чиглэлийн биелэлтийг тухай бүр

2.2.5.      Төрийн дээд шагнал цол, одон медальд тодорхойлох хүний материалыг тэргүүлэгчдийн хуралд тухай бүрийд нь

2.2.6.      “Алдарт эх” одонгоор шагнуулах эхчүүдийн материалыг жил бүрийн 2-р сарын 15-.ны дотор

2.2.7.      Гэмт хэргээс урьдчилан  сэргийлэх тухай хуулийн дагуу эрх бүхий албан тушаалтан     нараас торгууль, шийтгэврээр орон нутгийн орологод оруулсан орлогын дүнг улирал бүр мэдээлж байх

2.2.8.      Хуралын хуралдаан дээр гарсан санал шүүмжлэлийн мөрөөр зохиосон ажил, түүний үр дүнг дараагийн хуралдааны өмнө мэдээлэх зэрэг болно.

2.3.             ЗДТГ нь сумын ИТХ-ын ажлын албаны мэргэжилтнүүд байнга  сууж ажиллах, Хурал бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай өрөө тасалгаа, ширээ сандал, теаник хэрэгсэл болон бусад аж ахуйн зүйлээр хангах, гэрэл, дулаан, цэвэрлэгээ зэрэг ажлын байрны хангамж, шуудан, авто гражийн үйлчилгээ үзүүлэн Хурлын хэвийн үйлажиллагааг хангаж аж ахуйн талаар үйлчилнэ

2.4.            Сумын ИТХ-ын ажлын албаны мэргэжилтнүүд нь баяр ёслол, соёл олон нийтийн арга хэмжээ, ажиллагсадын нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэхтэй холбоотой нийтлэг асуудлаар тамгын газрын ажилтнуудын нэгэн адил хангамж үйлчилгээг эдлэнэ.

2.5.            Хурлын төлөөлөгчид болон ажлын албаны мэргэжилтнүүдийг томилолтоор ажиллахад шаардлагатай үед захиалгын дагуу унаагаар үйлчилнэ.

2.6.            Сумын ЗДТГазар нь хурал тэргүүлэгчдийн гадаад харилцааны асуудлаар тэргүүлэгчдийн ажлын албатай хамтран баримт бичиг бэлтгэх, хурлын шугамаар гадаад оронд айлчлах болон гадаадаас ирэх төлөөлөгчдийг хүлээн авах бэлтгэл хангаж, зочин төлөөлөгчдөд үйлчилнэ

2.7.            Сумын ИТХ-ын хуралдааны бэлтгэл хангах болон хуралдааны үеийн бичиг хэрэг, байр, техник хэрэгсэл, төлөөлөгчдөд унаа, хоолоор үйлчлэх, нам эвслийн бүлэг, Хурлын хороод ажиллах нөхцөл бололцоог бүрдүүлэх зэрэг ажилд захиалгын дагуу ЗДТГ дэмжлэг үзүүлнэ.

Гурав. Багийн ИНХ-д арга зүйн туслалцаа, дэмжлэг үзүүлэх, багийн Засаг дарга, сумын ЗДТГ-тай харилцах

3.1.            Сумын ИТХ-ын болон тэргүүлэгчдийн хурлын тэмдэглэл, шийдвэрээр үүрэг, зөвлөмж өгч зохион байгуулалтаар болон гарын авлага, зөвлөмж, мэдээ мэдээллээр хангана.

3.2.            Ажилтай нь танилцаж арга зүйн зөвлөмж өгч, туршлагыг харилцан солилцуулах, үзүүлэх ажил зохион байгуулж, үр дүнг нэгтгэн тэргүүлэгчдийн хурлаар хэлэлцэж шийдвэр, дагаж мөрдөх журам гаргана.

3.3.            Зохиосон ажлын мэдээ тайланг нь авч нэгтгэн зөвлөмж чиглэл өгнө. Сумын ИТХ-д ирүүлэх мэдээлэл нь:

3.3.1.Багийн ИНХ-ын хуралдааны мэдээ

3.3.2.Тэргүүлэгчдийн хурлаар хэлэлцсэн асуудал гаргасан шийдвэр

3.3.3.Багийн ИНХ-ын ажлын онцлох мэдээг сар бүрийн 30-ны дотор

Дөрөв. Хурлын дэргэдэх байгууллага, тэдгээрийг удирдах

4.1.            Ажлын алба нь сумын ИТХ-ын тэргүүлэгчид, төлөөлөгчид, хурлын хороод, түр хороо, ажлын хэсгүүдэд мэргэжил арга зүйн, техник зохион байгуулалтын туслалцаа үзүүлж, мэдээллээр хангах, Багийн ИНХ-д мэргэжил арга зүйн зөвлөлгөө өгөх, мэргэжлийн удирдлагаар хангах, сумын ИТХ-ын өдөр тутмын байнгын үйл ажиллагаа, байгууллагын ерөнхий удирдлагыг хэрэгжүүлж сумын ИТХ-ын даргад бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд тусламж, хурал, тэргүүлэгчдийн тогтоол бусад шийдвэрийн боловсруулалтанд мэргэжлийн дэмжлэг үзүүлж, хэлбэржүүлэн гаргаж шийдвэрийг биелүүлэх үүрэг бүхий байгууллага, албан тушаалтанд хүргүүлж, нийтэд мэдээлэх, шийдвэрийн биелэлтэнд тавих хяналтыг зохион байгуулж үр дүнг нэгтгэн танилцуулах ажлыг эрэхлэнэ.

4.2.            Иргэний Танхим нь орон нутгийн тулгамдсан асуудлыг иргэдээр хэлэлцүүлэх, төрийн бодлого боловсруулах, хууль тогтоох шийдвэр гаргахад иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлж, тэдний санал бодол, байр суурийг тусгах замаар нээлттэй, хяналттай, хариуцлагатай иргэний нийгмийг төлөвшүүлэхэд үйл ажиллагаагаа чиглүүлэн ажиллана.

4.3.            ИТХ-ын тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн дарга Сумын орон нутгийн өмчийг хариуцаж ажиллана.

4.4.            Сумын ГХУСАжлыг зохицуулах зөвлөл, Монголын нутгийн удирдлагын холбооны аймгийн салбар зэрэг ИТХ-ын дэргэдэх байгууллагууд нь тухайн чиглэлийн хууль, өөрийн дүрмийн хүрээнд ажиллаж тэдний ажилд сумын ИТХ-ын дарга, нарийн бичгийн дарга нар удирдлага зохион байгуулалтын, ажлын алба үйлчилгээний дэмжлэг үзүүлнэ.

Тав. Намууд, шашны болон ТББ-ууд, аж ахуйн нэгжүүдтэй харилцах

5.1.             Хурал нь өөрийн бүрэн эрхэд хамаарах, нутаг дэвсгэрийн амьдралын нийтлэг болон тодорхой асуудлыг шийдвэрлэхэд нутаг дэвсгэрийн хэмжээний улс төрийн нам, иргэний нийгмийн байгууллага, аж ахуйн нэгж, хамт олон, ажил мэргэжлийн холбоо, бүлгүүдтэй төлөөлөгчид, тэргүүлэгчид, хурлын хороо болон түр хороо, ажлын хэсэг, хурал дахь нам эвслийн бүлгүүдээр дамжуулж болон шууд харилцаж хамтран ажиллана.

5.2.            Монгол Улсын Их Хурлын, Ерөнхийлөгчийн, орон нутгийн хурлын сонгууль, нөхөн сонгууль, ард нийтийн санал асуулга, зохих зөвшөөрөл бүхий үндэсний хэмжээний болон нутаг дэвсгэрийн хүрээний хэлэлцүүлэг зохион байгуулах зэрэг асуудлаар холбогдох байгууллагатай зөвшилцөж, хуулийн хүрээнд харилцаж ажиллана.

5.3.            Хурал, тэргүүлэгчид нь гаргасан шийдвэрийнхээ биелэлтийг хангах, орон нутгаа хөгжүүлэхэд тус дөхөм болохуйц бусад байгууллага, иргэдээс гаргасан санал санаачлагыг дэмжиж, тэдгээрийн үйл ажиллагааг нутаг дэвсгэрийн хөгжлийн бодлогод нийцүүлэн уялдуулж зохицуулна.

5.4.            Сумын нутаг дэвсгэрт шашны байгууллага ажиллах журмыг нь тогтоон үйл ажиллагаа явуулах зөвшөөрөл олгохыг хүсэж аймгийн хуралд өргөн мэдүүлнэ.

5.5.            Нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд ажиллаж байгаа шашны байгууллагуудын үйл ажиллагаанд төр, сүм хийдийн харилцааны тухай хууль, өөрийн баталсан журмын хүрээнд хяналт тавьж ажиллана.

Зургаа. Иргэдтэй ажиллах

6.1.            Хурал нь төлөөлөгчид, тэргүүлэгчид, хороод, түр хороо, ажлын хэсэг, хурал дахь нам, эвслийн бүлэг, ажлын алба, иргэний танхим, зэрэг өөрийн зохион байгуулалтын нэгж, бүтцүүд, хурлын дэргэдэх байгууллагуудаар дамжуулан иргэдэд хууль тогтоомж, төр засгийн бодлого зорилт, өөрийнхөө шийдвэрүүдийг сурталчилна.

6.2.            Хуралдаанаар хэлэлцүүлэх, дээд шатны байгууллагад тавьж шийдвэрлүүлэх хууль тогтоомж, бусад шийдвэрийг боловсронгуй болгох зэрэг бодлогын болон тулгамдсан асуудлаар сумын иргэдийн дунд тухай бүрийд нь хэлэлцүүлэг, санал асуулга, судалгаа явуулж байна.

6.3.            Иргэдийн өргөдөл хүсэлтийг хүлээн авч зөвлөгөө өгөх, холбогдох байгууллагад уламжлан шийдвэрлүүлэх арга хэмжээг тухай бүрд нь авч, явуулж байгаа үйл ажиллагаа, гаргах бодлого шийдвэртэй иргэд сонгогчдын эрэлт хүсэлт, санаа бодлыг өргөнөөр тусгах, үйл ажиллагаандаа иргэн бүрт хүрч тэдний оролцоо санаачлагад түшиглэн ил тод, нээлттэй, шуурхай байдлыг хангасан ажлын арга хэлбэр, үйлчилгээг байнга эрэлхийлж ажиллана.